Dispepsi Nedir? Dispepsi Belirtileri, Nedenleri ve Tedavisi

Dispepsi, sindirim sistemindeki bozukluğa bağlı olarak tekrarlayan ağrı, bulantı, kusma, şişkinlik ve tokluk hissine neden olan mide rahatsızlığıdır. Temel tedavisi sağlıklı bir beslenme düzeni ve yaşam tarzı değişikliğini içeren dispepsi, sorunun şiddetine bağlı olarak antibiyotik tedavisi de gerektirebilir.

Dispepsi (Hazımsızlık) Nedir?

Dispepsi, vücudun yiyecekleri sindirmekte zorluk çekmesi sonucu, mide yanması, mide bulantısı ve şişkinlik gibi belirtilerle ortaya çıkan hazımsızlık sorunudur. Dispepsi, hastalıktan ziyade sindirim sistemi sorunu olup, daha çok sağlıksız ve düzensiz beslenme ile ilişkilidir. Besinlerin çiğnenmeden yutulması ve hızlı yemek yenmesi dispepsiye neden olan faktörlerin başında gelir. Genellikle az yemek yense bile tokluk hissine neden olur.

Beslenme bozukluğuyla birlikte peptik ülser, helikobakter pilori, mide tembelliği ve çok ilerleyen vakalarda mide kanserinin neden olduğu hazımsızlık, klinik anlamda mide yanması, şişkinlik, karın ağrısı, tokluk ve gaz gibi belirtiler ortaya çıkarır.

Düzenli ve sağlıklı beslenerek, yaşam tarzında değişiklik yaparak ve gerektiğinde de antibiyotik kullanarak dispepsi rahatsızlığının önüne geçilebilir.

Dispepsi (Hazımsızlık) Neden Olur?

Dispepsiye genel olarak beslenme bozukluğu ve sağlıksız gıdaları tüketmek neden olur. Bununla birlikte besinleri çiğnemeden tüketmenin yanı sıra hızlı yemek yemek de dispepsiyi tetikleyen nedenlerdir. Çünkü hızlı yemek ve çiğnemeden besin tüketmek midenin gerilmesine sebep olarak asidin üst kısımdan kaçma olasılığını artırır.

Sağlıksız beslenmeyle ortaya çıkan dispepsiye neden olan durumlar şöyledir:

• Peptik ülser
• Helikobakter pilori gastriti
• Gastroesofageal reflü hastalığı (GERD)
• Bilier ağrı (safra kesesi ve safra yolları ile ilgili ağrılar)
• Kronik karın ağrısı
• Mide ve yemek borusu kanseri
• Gastroparezis (mide tembelliği)
• Pankreatit ( pankreas iltihaplanması)
• Karbonhidrat emilim bozukluğu
• Sigara-alkol tüketimi
• Kaygı ve stres

Peptik Ülser

Mide veya onikiparmak bağırsağının iç yüzeyinde oluşan yaralar, yani diğer adıyla peptik ülserler, hazımsızlık olarak bilinen dispepsiye neden olabilir. Bu ülserler genellikle mide asidinin etkisiyle meydana gelir ve yemek sonrası mide ağrısı, yanma hissi ve hazımsızlık gibi belirtilerle kendini gösterebilir. ​

Helicobacter pylori Gastriti

Helicobacter pylori adı verilen bakteri, mide mukozasında enfeksiyona yol açarak gastrit ve peptik ülser gelişimine neden olabilir. Bu enfeksiyon da beraberinde mide ağrısı, şişkinlik ve dispepsi belirtilerine sebep olabilir. ​

Gastroözofageal Reflü Hastalığı (GERD)

Mide içeriğinin yemek borusuna geri kaçması sonucu oluşan gastroözofageal reflü hastalığı, mide yanması, göğüs ağrısı ve dispepsiye neden olabilir. Bu durum, özellikle yemeklerden sonra veya yatarken daha belirgin bir hale gelebilir.

Safra Kesesi ve Safra Yolları ile İlgili Ağrılar (Bilier Ağrı)

Safra taşları veya safra yollarındaki tıkanıklıklar, karın üst kısmında ağrıya ve dispepsiye neden olabilir. Bu ağrılar genellikle yemeklerden sonra ortaya çıkar ve birkaç saat sürebilir. ​

Kronik Karın Ağrısı

Fonksiyonel dispepsi gibi bazı durumlar, belirgin bir organik neden olmaksızın kronik karın ağrısına ve hazımsızlık şikayetlerine yol açabilir. Bu tür ağrılar genellikle yemeklerle ilişkilidir ve yaşam kalitesini olumsuz etkileyebilir. ​

Mide ve Yemek Borusu Kanseri

Mide veya yemek borusu kanseri, erken evrelerde dispepsi belirtileriyle kendini gösterebilir. Bu belirtiler arasında iştah kaybı, kilo kaybı, yutma güçlüğü ve sürekli hazımsızlık yer alabilir. ​Bu belirtilerin geçmediği veya şiddetlendiği durumlarda doktora başvurmak gerekir.

Gastroparezis (Mide Tembelliği)

Gastroparezis, mide kaslarının düzgün çalışmaması sonucu mide boşalmasının gecikmesiyle karakterize olan mide tembelliğidir. Bu durum, şişkinlik, bulantı ve dispepsiye neden olabilir. ​

Pankreatit (Pankreas İltihabı)

Tıbbı adı pankreatit olan pankreasın iltihaplanması, özellikle yemeklerden sonra karın ağrısı ve hazımsızlık gibi belirtilerle kendini gösterebilir. Akut pankreatit ani başlayan şiddetli ağrılara, kronik pankreatit ise sürekli hazımsızlık ve kilo kaybına neden olabilir. ​

Karbonhidrat Emilim Bozukluğu

Bazı bireylerde karbonhidratların sindirimi ve emilimiyle ilgili sorunlar, gaz, şişkinlik ve dispepsiye yol açabilir. Bu durumlar arasında laktoz intoleransı ve fruktoz malabsorpsiyonu yer alır. ​

Sigara ve Alkol Tüketimi

Sigara ve alkol, mide mukozasını tahriş ederek gastrit ve dispepsiye neden olabilir. Ayrıca, bu maddeler mide asidini artırarak hazımsızlık şikayetlerini daha da artırabilir.

Kaygı ve Stres

Stres ve anksiyete, sindirim sistemi üzerinde olumsuz etkilere sahip olabilir. Bu durumlar, mide kaslarının hareketlerini ve asit salgısını etkileyerek dispepsi belirtilerini tetikleyebilir.

Hazımsızlık veya dispepsi, birçok farklı faktörden kaynaklanabilir ve belirtileri kişiden kişiye değişebilir. Bu nedenle, sürekli veya şiddetli hazımsızlık şikayetleri yaşayan bireylerin bir sağlık profesyoneline başvurarak uygun tanı ve tedavi yöntemlerini belirlemesi önemlidir.

Dispepsi hastalığının yüzde 75- 80’inin de ise sebebi bilinemeyen fonksiyonel bir rahatsızlıktır. Dispepsiye günlük yaşantı sırasında farkında olmadan yapılan bazı davranışlar neden olabilmektedir.  Bu hatalı alışkanlıkların başında besinleri tam olarak çiğnemeden yutmak ve hızlı yemek yemek gelmektedir. Günümüz modern toplum yapısında hemen hepimiz pek çok şeye yetişebilmek adına yemeklerimizi oldukça hızlı bir şekilde yemekteyiz. Bu sorunları yaşamamak adına lokmalarımızı iyice çiğnedikten sonra yutmamız, öğünlerimizi düzenli aralıklarla yememiz ve uzun saatler boyunca aç kalmamamız gerekmektedir.

Dispepsi (Hazımsızlık) Belirtileri Nelerdir?

Dispepsi üst gastrointestinal (sindirim sistemi) sisteme ait olduğu düşünülen bir aydan fazla süren karın ağrısı, huzursuzluk, erken doyma, şişkinlik, bulantı, kusma, geğirme ve gaz çıkartmayla seyreden yakınmaların belli aralıklarla veya sürekli olarak görülmesi durumudur. Birtakım fonksiyonel bozukluklarının sindirim sisteminde rahatsızlığa sebep olması olarak tanımlanabilir.

Dispepsi, çoğunluklu şu belirtilerle ortaya çıkar:

• Yemek yedikten sonra midede yanma hissi
• Çok az yemek yense bile tokluk oluşması
• 1 aydan fazla süren karın ağrısı
• Midede şişkinlik ve rahatsız edici dolgunluk
• Mide bulantısı ve kusma
• Sık sık geğirme
• Gaz çıkartma

Daha uzun süren ve şiddetli dispepsi vakalarında aşağıdaki belirtiler görülebilir:

• İştahsızlık ve ani kilo kaybı
• Kanlı kusma
• Siyah, katran rengi dışkı
• Yutma güçlüğü
• Yorgunluk veya halsizlik

Yemek Yedikten Sonra Midede Yanma Hissi

Dispepsinin en sık görülen belirtilerinden biri, yemek sonrası mide bölgesinde hissedilen yanma veya ağrıdır. Bu durum genellikle mide asidinin yemek borusuna geri kaçması sonucu oluşur ve gastroözofageal reflü hastalığı (GERD) ile ilişkilidir. Mide asidinin yemek borusuna temas etmesi, yanma hissine ve rahatsızlığa neden olabilir. Bunun kaynağı eğer dispepsi ise bazı standart ilaçlarla süreç kontrol altına alınır. ​

Çok Az Yemek Yense Bile Tokluk Oluşması (Erken Doyma)

Erken doyma, az miktarda yemek yedikten sonra bile tokluk hissinin oluşmasıdır. Bu durum, mide boşalmasının yavaşlaması veya mide kaslarının düzgün çalışmaması sonucu ortaya çıkabilir. Erken doyma, besin alımını kısıtlayarak kilo kaybına ve beslenme yetersizliklerine yol açabilir. Çok az yemek yediğinizde bile erken doyma durumunu uzun süre yaşıyorsanız bir gastroenteroloji doktoruna danışmanız gerekebilir.

1 Aydan Fazla Süren Karın Ağrısı

Dispepsiye bağlı karın ağrısı genellikle yemeklerden sonra ortaya çıkar ve üst karın bölgesinde hissedilir. Bu ağrı, mide asidinin mide duvarını tahriş etmesi veya mide kaslarının spazmı sonucu oluşabilir. Ağrı, bazen sırt veya göğüs bölgesine yayılabilir ve şiddeti kişiden kişiye değişebilir. ​

Midede Şişkinlik ve Rahatsız Edici Dolgunluk

Dispepsi, yemek sonrası midede şişkinlik ve dolgunluk hissine neden olabilir. Bu durum, mide gazlarının birikmesi veya mide kaslarının yavaş çalışması sonucu oluşabilir. Bu şişkinlik, karında gerginlik ve rahatsızlık hissine de yol açabilir. ​

Mide Bulantısı ve Kusma

Dispepsi, mide bulantısı ve bazen kusma ile birlikte de görülebilir. Mide asidinin artması veya mide kaslarının düzensiz çalışması, bulantı hissine neden olabilir. Kusma, genellikle yemeklerden sonra ortaya çıkar ve dispepsinin şiddetli türlerinde daha sık görülebilir. ​

Sık Sık Geğirme

Geğirme, mide gazlarının ağız yoluyla dışarı atılmasıdır ve dispepsi belirtileri arasında geğirme de yer alır. Hızlı yemek yeme, gazlı içecekler tüketme veya mide gazlarının artması, sık geğirmeye neden olabilir. Geğirme, bazen mide asidinin yemek borusuna kaçması sonucu oluşan reflü ile birlikte görülebilir. ​

Gaz Çıkartma

Dispepsi, bağırsaklarda gaz birikimine ve bunun sonucunda gaz çıkarma ihtiyacına yol açabilir. Gaz birikimi, mide ve bağırsak hareketlerinin yavaşlaması veya sindirim enzimlerinin yetersizliği sonucu oluşabilir. Gaz çıkarma, karın bölgesinde rahatlama sağlayabilir ancak sosyal açıdan rahatsızlık verebilir. ​

Daha Uzun Süren ve Şiddetli Dispepsi Vakalarında Görülebilecek Belirtiler:

İştahsızlık ve Ani Kilo Kaybı

Dispepsi, iştah kaybına ve bunun sonucunda doğal olarak kilo kaybına neden olabilir. Sürekli mide rahatsızlığı ve yemeklerden sonra oluşan şikayetler, bireyin yemek yeme isteğini azaltabilir ve buna da iştahsızlık adı verilir. Ani ve açıklanamayan kilo kaybı, ciddi bir sağlık sorununun belirtisi olabilir ve tıbbi değerlendirme gerektirir. ​

Kanlı Kusma

Dispepsiye bağlı olarak mide veya yemek borusunda oluşan yaralar, kanamaya neden olabilir. Bu durum, kusma sırasında kan görülmesine yol açabilir. Kanlı kusma, acil tıbbi müdahale gerektiren ciddi bir durumdur. ​

Siyah, Katran Rengi Dışkı

Siyah veya katran renginde dışkı (melena), üst gastrointestinal sistemdeki kanamanın bir belirtisi olabilir. Mide veya onikiparmak bağırsağındaki kanamalar, dışkının siyah renkte olmasına neden olabilir. Bu durum, acil tıbbi değerlendirme gerektirir. ​

Yutma Güçlüğü

Dispepsiye eşlik eden yutma güçlüğü, yemek borusunda oluşan iltihaplanma veya daralma sonucu ortaya çıkabilir. Yutma sırasında ağrı veya takılma hissi, yemek borusu ile ilgili ciddi bir sorunun belirtisi olabilir.

Yorgunluk veya Halsizlik

Dispepsiye bağlı olarak gelişen kronik kanamalar veya beslenme yetersizlikleri

Dispepsi (Hazımsızlık) Tanısı Nasıl Konur?

Dispeptik şikayetleri olan bir kişide öncelikle daha ciddi bir durumun varlığını belirlemek gerekir.

Dispepsi geniş bir kavram olduğundan dispepsi altında başka hastalıklar bulunabilir bu nedenle mutlaka bir doktora başvurmak gerekir. Hasta öyküsünün alınması ve fiziki muayenenin gerçekleştirilmesinin ardından bazı testler yapılmalıdır.

Dispepsi şikâyetleri olan bir kişide bu nedenle kan testleri ve görüntüleme tetkikleri mutlaka istenir. Ayrıca dispeptik şikayetleri olan kişinin yaşı önemlidir. 40 yaş ve üzeri kişilerde daha detaylı testler ve yemek borusu ve mideyi detaylı incelemek için endoskopi istenebilir. 40 yaş ve üzeri kişilerde dispepsi sayılan semptomlar olarak bilinen kilo kaybı, şiddetli ağrı, kanama veya anemi gibi şikayetler de eşlik ediyorsa altta yatan başka hastalıklar olabilir ve mutlaka ekarte edilmelidir.

Dispepsi (Hazımsızlık) Nasıl Tedavi Edilir?

Dispepsi konusunda araştırmaların yapılması sonucu altında başka bir hastalık bulunmazsa aşağıdaki öneriler şikayetlerin giderilmesinde yardımcı olabilir. Bu önlemlerle dispepside düzelme olmadığında, doktorunuz semptomları hafifletmek için ilaç yazabilir. Bu ilaçlar genelde mide asidini baskılayıcı ilaçlardır.

Tedavinin yanında alınması gelen önlemler genel olarak şu şekilde sıralanabilir;

• Bir oturuşta çok fazla yemek yemeyin
• Baharatlı besinlerden kaçının
• Turunçgiller ve domates gibi yüksek miktarda asit içeren gıdaları tüketmeyin
• Sigarayı bırakın
• Alkollü içeceklerden uzak durun
• Kafeinli ve gazlı içecekler tüketmeyin
• Karnınızı sıkan dar giysilerden kaçının
• Yedikten hemen sonra yatmayın veya uzanmayın
• Son yediğiniz yemekle uyku arasında 2-3 saat koyun
• Yatağın başucu ayakucundan en az 15 cm. yüksekte olsun

Dispepsi (Hazımsızlık) Hakkında Sık Sorulan Sorular

Dispepsi ne demek?

Dispepsi, yemek yemeyle ilişkili olarak proksimal gastrointestinal sistemden (sindirim ve depolama) kaynaklanan değişken veya tekrarlayan ağrı veya rahatsızlığı tanımlamak için kullanılan tıbbi bir ifadedir. Basitçe kötü sindirim ve hazımsızlık anlamlarına gelir.

Dispepsi kanser midir?

Dispepsi kanser değildir ancak belli şikayetlerle beraber ise yemek borusu, mide ve sindirim sistemi kanserlerinin bir habercisi olabilir. Bu nedenle dispepsi belirtilerinin iyi incelenmesi ve altta yatan rahatsızlıkların belirlenmesi önemlidir.

Dispepsi ilaçları nelerdir?

Dispepsi ilaçları altta yatan nedene göre farklılık gösterebilmektedir. Dispepsi şikayetlerinin kaynağı mide asit fazlalığına bağlı bir nedenden ise gastrit veya reflü gibi buna yönelik proton pompa inhibitörü ilaçlar kullanılabilir. Dispepsi nedeni peptik ülser ise ve helikobakter pilori pozitif ise bu bakteriye yönelik antibiyotik içeren tedaviler tedavide kullanılabilir.

Bunun dışında fonksiyonel bir rahatsızlık olarak teşhis edilirse antidepresan tedaviler de eklenebilir. 40 yaş ve üzeri bireyler de sindirim sistemi kanserleri açısından dikkatli olunmalıdır.

Dispepsi tehlikeli bir hastalık mıdır?

Dispepsi, organik nedenler belirlenip tedavi edildiyse edilmişse tehlikeli bir hastalık değildir ancak 40 yaş üstü bireylerde hastalığı sinyal veren semptomlarla beraber ise altta yatan riskli bir hastalığa işaret edebilir.

Dispepsi kaç gün sürer?

Dispepsi belirtileri çoğu zaman birkaç saat içinde kendiliğinden düzelir ve çoğu hasta doktora başvurmaz. Anca özellikle 40 yaşın üzerindeki dispepsi yakınmalarının ciddiye alınması gerekir. Uzun sürmesi halinde doktora başvurarak tetkiklerin yapılması önemlidir.

Fonksiyonel dispepsi nedir?

Fonksiyonel dispepsi, altta yatan organik bir neden ya da ciddi bir hastalık olmaksızın sadece dispepsi şikayetlerinin devam etmesi durumudur.

Kronik dispepsi nedir?

Dispepsi ile ilgili şikayetlerin uzun süre devam etmesi durumu kronik dispepsi olarak adlandırılır. Bu durumda mutlaka altta yatan başka bir hastalığın olup olmadığı araştırılmalıdır.

Psikolojik sorunlar da dispepsinin önemli nedenlerinden biri olduğu için eğer sorun bundan kaynaklanıyorsa psikiyatrik tedavi uygulanır. Eğer dispepsi için uygulanan tetkiklerde hiçbir sebep bulunmaz ve kişi tedaviye yanıt vermezse psikolojik nedenler akla gelmelidir.

Dispepsi iyileşir mi?

​Dispepsi, genellikle ilaca bağlı kalmadan yaşam tarzı değişiklikleri veya gerekli görüldüğü takdirde uygun tedavi yöntemleriyle kontrol altına alınabilir ve iyileştirilebilir bir durumdur. Altta yatan ciddi bir hastalık yoksa, dispepsi semptomları zamanla azalabilir veya tamamen ortadan kalkabilir.​

Tedavi sürecinde, beslenme alışkanlıklarının düzenlenmesi, stresin yönetilmesi ve mide asidini azaltan ilaçların kullanımı gibi yöntemler etkili olabilir. Ancak dispepsi belirtileri devam ederse veya şiddetlenirse, altta yatan başka bir sağlık sorunu olabileceğinden, doktora başvurmayı ihmal etmemek gerekir.

Stres dispepsi yapar mı?

Stres, sindirim sistemi üzerinde doğrudan etkili olabilir çünkü beyin ve bağırsak arasında sıkı bir bağlantı vardır (bu bağlantıya genellikle beyin-bağırsak ekseni adı verilir). Yoğun stres durumlarında, mide asidi üretimi değişebilir, bağırsak hareketleri düzensizleşebilir ve mide kaslarının işleyişi bozulabilir. Bu da yemek sonrası şişkinlik, mide yanması, ağrı, erken doyma gibi tipik dispepsi semptomlarına yol açabilir.

Ayrıca kişinin stresli olduğu dönemlerde beslenme düzeni de bozulabilir; hızlı yemek yeme, sağlıksız atıştırmalar veya öğün atlama gibi davranışlar da dispepsi riskini artırır.

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.