Yükleniyor
Parazit, hayatta kalmak ve yayılmak için besini bir konakçıdan alarak ona bağımlı yaşayan organizmalardır. İnsanlarda hastalığa neden olan protozoa, helmintler ve ektoparazitler olmak üzere üç ana parazit sınıfı vardır. Parazit türüne bağlı olarak semptomları da farklılık gösterir. Hijyene önem vermek, etleri iyi pişirmek ve temiz su tüketmek vücuda parazit girmesine engel olur.
Bir canlıdan beslenerek ona bağımlı olarak yaşayan ve o canlıya zarar veren organizma, parazit ya da asalak olarak tanımlanır. Parazitler mikroskopta görülebilecek kadar küçük olabildiği gibi çok büyük boyutlarda da oluşabilir. Yaşadığı konakçıya zarar verecek şekilde beslenen parazit, burada büyür ve çoğalır. İlerlediği durumda ise konakçılarını öldürebilir ya da yaşamı tehdit edecek hastalıklara sebep olur.
Parazitler vücuda girdiği zaman müdahale edilmediği durumda burada beslenir, büyür ve çoğalarak hastalıklara neden olur. İnsanlarda hastalığa neden olan üç parazit bulunur. Bu parazitler şöyle sıralanır:
Ektoparazit, bulduğu konağın dışında yaşayan pire, bit, akarlar ve keneleri içeren parazit türüdür. Genellikle kan yoluyla enfeksiyonların taşınmasına neden olur. Özellikle hayvanlar ve insanlar arasında hastalık taşıyan parazit türüdür. Kanla beslenen esktoparazit türleri ise şunlardır:
Pireler: Pireler, belirli mesafelerde konak bulmak için güçlü arka bacakları bulunan kanatsız bir parazit türüdür. Pireler bulduğu konakçıyı ısırdığında kandan hastalık yayabilmektedir.
Bitler: Bitler, özellikte saçta ya da kasıklarda sürünerek dolaşan küçük böceklerdir. Saç bitleri, saçlarda, kasık biti kasık kıllarında ya da cinsel organların yakınında yaşayarak canlılığını sürdürür.
Akarlar: 1 milimetreden küçük örümceklerin ve kenelerin akrabaları olan akarlar, kişide uyuza neden olabilir.
Keneler: Eklembacaklılar arasında yer alan keneler, ısırdıklarında genellikle ağrıya veya kaşıntıya neden olur. Isırdıktan sonra deriye gömülen keneler, ormanlık veya çimenlik alanlarda yaygındırlar.
Helmintler, gastrointestinal sistemi konak olarak benimseyen parazit solucanlardır. Bu sistem, mide, ince bağırsak ve kalın bağırsakları da içerir. Helmintler yetişkinlik evrelerinde çıplak gözle görülebilirken boyları 1 milimetreden 1 metreye kadar değişiklik gösterir. İnsanları etkileyen ana helmint türleri şöyle sıralanır:
Trematodlar (Flukes): Flukes, özellikle kirlenmiş sularda yer alan yassı bir parazit türüdür. Kurt olarak bilinen bu tür salyangoz, yengeç ve balık gibi suda yaşayan hayvanlardan yayılarak kişiyi etkiler.
Tenyalar: Bağırsaklara yerleşerek, konakçılarının yemek yemesinden aldığı gıdalarla beslenirler. Konakçılara yumurta bırakarak yayılma gösterirler. Yumurtalar enfekte yiyecek, su veya az pişmiş et yoluyla yayılarak hasta eder.
İplik kurtları (Nematodlar): İplik kurtları bağırsakta bulunan küçük parazitlerdir. İplik kurtlarının yayılma alanları dışkı ya da topraktır.
Protozoonlar, mikroskop olmadan görülmeyen, bağırsak, kan ve dokularda yaşam bulan tek hücreli organizmalardır. Kirlenen besin, su ya da kişiye temas yoluyla bulaşabilir. Birçok farklı protozoon türü vardır. İnsanları etkileyen protozoonlar arasında amip, siliat, kamçılılar ve sporozoanlar yer alır.
Vücutta parazit, ishal, kabızlık, cilt dokusunda değişiklik, kilo kaybı belirtileriyle ortaya çıkar. Bu belirtiler kesin teşhisi ifade etmese de doktor kontrolünde testlerin yapılması gerektiğinin bir habercisidir. Parazit türüne bağlı olarak belirtileri de farklılık gösterebilir. Yaygın olarak görülen parazit belirtileri şöyle sıralanır:
Bazı durumlarda parazitler belirtileri neden olmayabilir. Herhangi bir semptom olmaması durumunda da kişiden kişiye bulaştırma riski vardır.
Parazitin türüne bağlı olarak bulaşma şekli de farklılık gösterir. Özellikle kirli su, besinler, ortak kullanımlı tuvaletlerin yüzeylerinden kişiye parazit bulaşabilir. Enfekte olan kişiden bir başka kişiye parazit bulaşma olasılığı vardır. Parazit enfeksiyonlarının yaygın bulaşma yolları şöyle sıralanır:
Parazitin en önemli ve dikkat edilmesi gereken bulaşma yollarından biri de gıdalardır. Toprakla temasta olan gıdalar ya da iyi temizlenmemiş besinler kişiye bulaşarak vücutta parazite neden olur. Parazitlerin yaygın besin kaynakları şöyle sıralanır:
Parazitler, idrar testi ve kan testi yoluyla tespit edilir. Bunun yanında fiziksel muayene ve tıbbi geçmiş oldukça önemlidir. Vücutta parazit teşhisi için şu yöntemlerden yararlanılır:
Parazit teşhisinin ardından uzman doktor vücuttaki enfeksiyonu engellemek için antiparaziterler, antibiyotikler ve antifungaller içeren ilaçlardan yararlanır. Bazı durumlarda ise parazit türüne bağlı olarak cilt enfeksiyonlarını önleyici, bitler için çeşitli şampuanlar ya da akarlar için ilaçlı losyonlar kullanılabilir.
Parazite karşı önlem alarak enfeksiyonun riskinin önüne geçme mümkündür. Bunun için paraziti önleyici şu yöntemlerden yararlanabilirsiniz:
Özellikle yemek hazırlama sürecinde, yemekten önce, tuvalete gittikten sonra ve bebek bezini değiştirdikten sonra elleri yıkamak parazitin bulaşma riskini azaltır.
Birçok kişinin kullandığı açık bir havuzda yüzmeden önce en az iki hafta boyunca ishalin geçmesini beklemek gerekir.
Besinlerin uygun şekilde saklanması, etlerin iyi pişirilmesi, yemeden önce meyve ve sebzelerin yıkanması ya da soyulması parazit bulaşma riskinin önüne geçer.
Koruyucu giysiler giyerek, böcek kovucu ilaç kullanarak ve gerekirse cibinlik altında uyuyarak oluşabilecek böcek ısırıklarına karşı kendinizi koruyun.
Seyahat edeceğiniz bölge ile ilgili bilgi sahibi olarak alınması gereken bir ilaç varsa içilerek önlem almak gerekir. Bu durum aşı olmayı da içerebilir.
Parazitler, kanda ya da dışkıda tespit edilebilir. Özellikle kan testleri protozoa ve helmint enfeksiyonlarının dışkı testleri önemlidir.
Bir organizmaya bağlı olarak yaşamını sürdürebilen ve sonucunda zararlı etkilere neden olan mikroskopik veya makroskopik şekilde görüntülenebilen canlılardır.
Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.
Güncelleme Tarihi : 7 Mart 2024
Yayınlanma Tarihi: 22 Kasım 2023
Detaylı bilgi için iletişime geçin.
