Periyodik ateş sendromu nedir? Tedavisi nasıl yapılır?

Çocuk sağlığı konusunda anne- babaları en çok endişelendiren konuların başında yüksek ateş geliyor. Ateş yükselmesi özellikle bazı durumlarda döngüsel bir hale gelebiliyor. Yılda 11-12 kez ateş atağı yaşayan, 28 günde bir bu atakları tekrarlanan çocuklarda akıllara periyodik ateş sendromunun da getirilmesi gerekiyor. Periyodik ateş sendromu tanısı, dikkatle gerçekleştirilen rutin çocuk muayenelerinde kolayca konulabiliyor. Memorial Sağlık Grubu Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları (Pediatri) Bölümü’nden uzmanlar periyodik ateş sendromu hakkında bilgi verdi.

Periyodik ateş sendromu nedir?

Özellikle ilkokul çağına gelene kadar çocuklarda birçok hastalık görülebilmektedir. Çocuklar yılda ortalama 9 kez üst solunum yolu enfeksiyonu geçirebilmekte ve bunların büyük çoğunluğu viral kaynaklı olmaktadır. Bunun yanında sık ateşli hastalık geçiren çocuklarda, özellikle ateş döngüselse periyodik ateş sendromları akla gelmelidir. Çocuklarda gerçek anlamda döngüsel ateş yapan sendromlar içinde en sık görülenlerden biri olan PFAPA sendromu; yani periyodik ateş, aftöz stomatit, farenjit ve adenit olarak tanımlanmaktadır.

Periyodik ateş sendromu belirtileri nelerdir?

Bu sendromun en belirgin özelliği döngüsel ateş ataklarıdır. Çocukta ateş aniden başlamakta, 38.9-41 derece arasında seyretmekte, 3-6 gün arasında görülen ateş genellikle 7 günden uzun sürmemekte ve kimi zaman aniden düzelmektedir. Ateş döngüsü 26-30 gün arasında değişmekle birlikte ortalama 28 gün de bir olmakta ve yılda ortalama 11-12 ateş atağı gözlenmektedir. Bu tabloda çocuk sağlıklı görünmesinin yanı sıra normal büyüme ve gelişimini de sürdürmektedir. Ateşle birlikte çocuklarda ağız içinde aftöz ülserler görülebilmektedir. Kesin bir laboratuvar tanısı olmasa da, klinik olarak teşhis konulmakta ve en az üç ateş atağının tanımlanması gerekmektedir.

Periyodik ateş sendromu neden olur?

Periyodik ateş sendromunun etiyolojisi yani nedeni bilinmemektedir. Tek bilinen sık ateşli hastalık geçiren çocuklarda görülmesidir.

Periyodik ateş sendromu teşhisi nasıl konulur?

Üç ile altı gün arasında görülen 38.9-41 derece ateş, 28 günde bir olabilmektedir. Çocukta yılda 11-12 kez bu şekilde ateş atağı görülürse periyodik ateş sendromu düşünülmelidir. Kesin bir laboratuvar tanısı bulunmamaktadır. Teşhisi çocuk sağlığı ve hastalıkları uzmanı tarafından hasta öyküsü alınarak ve ayrıntılı muayene ile konulmaktadır.

Periyodik ateş sendromu tedavisi nasıl yapılır?

Ateş atağının steroid tedavisine yanıt vermesi bir tanı kriteri olarak kabul edilmektedir. Bu hastaların boğaz kültürlerinde genellikle beta-hemolitik streptokok mikrobu üremesi olmaz, üreme varlığı ise bu sendromun olmadığı anlamına gelmemelidir. En az 3 ateş atağı (7 günden kısa, düzenli ve periyodik), faranjit ve ağrılı boğaz şişliği ya da ağız içinde aftöz ülser, normal büyüme ve gelişmesi olan, ateş atakları arasında sağlıklı görünen çocuk varlığı ile tek doz steroid tedavisi sonucu semptomların düzelmesi gibi durumların varlığında PFAPA’nın düşünülmesi gerekir. Ateş atakları ortalama 4-8 yıl sürmekle birlikte çocuk büyüdükçe sıklığı azalır ve daha sonra kendiliğinden düzelmektedir.

Periyodik ateş sendromu ile ilgili sık sorulan sorular 

Periyodik ateş sendromu olan çocuğa bademcik ameliyatı yapılır mı?

Hastalığın kesin bir tedavi yöntemi bulunmamaktadır. Ataklarının tedavisinde steroid kullanılmaktadır. Tek doz steroid uygulaması ateş ve faranjit bulgularını düzeltse de, bir sonraki ateş atağını önlemez. Tedavide kullanılan diğer ilaç grupları kolşisin ve simetidindir. Bazı olgularda bademciklerin alınması da atakları önleyebilmektedir.

Periyodik ateş sendromu başka hastalıkla karıştırılabilir mi?
Bu rahatsızlık, çocuklarda periyodik ateş sendromları içinde sayılan Ailevi Akdeniz Ateşi (FMF) ile karıştırılabilmektedir. FMF genellikle daha büyük yaşlarda ortaya çıkmakta ve ataklar düzensiz aralıklarla gerçekleşmektedir. Ateş 38-40 derece arasında değişmekle birlikte, 12-36 saat devam edip kendiliğinden düşmektedir. Özellikle karın ağrısının eşlik ettiği ateşin yanında göğüs ve eklem ağrıları da görülebilir. Ataklar arasında çocuk sağlıklı görünmektedir. Genetik geçiş bulunduğu için ailede benzer şikayetleri olan kişiler de olabilir. Ailevi Akdeniz Ateşi’nin bu rahatsızlıktan farklı olarak mutlaka tedavi edilmesi gerekir. Aksi halde vücutta amiloid birikimine bağlı olarak başta böbrek olmak üzere diğer iç organlarda da hasar meydana gelebilir.

Periyodik ateş sendromu en çok kimlerde görülür?
Genellikle 41 dereceyi bulan ateşle belirti veren ve aileleri oldukça endişelendiren periyodik ateş sendromuna, 2-5 yaş grubu çocuklarda sık rastlanıyor.

Periyodik ateş sendromunun yan etkisi var mı?
Periyodik yüksek ateş sendromu en çok ağız içinde aft, boyunda şişlik ve farenjitin eşlik ettiği ateş ile belirti veriyor.

Periyodik ateş sendromuna hangi uzman bakar?
Periyodik ateş sendromuna Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları uzmanı bakmaktadır.

Yüksek ateşte ne olur?
Ateş 39-40 derecenin üzerine çıktığında vücut aşırı enerji harcamaya başlar, kalp ve solunum sistemi daha hızlı çalışır. Vücut, kol ve bacaklardaki damarları büzüp bu bölgelere daha az kan gönderirken; beyin, kalp, karaciğer gibi organlara daha fazla kan gönderir. Vücut alacalı, mermerimsi bir görüntü alır, el- kol ve bacaklarda soğukluk olmasına rağmen gövdede yüksek sıcaklık görülür. Her ateş yükselmesinde paniklemek doğru değildir ancak 40 dereceyi geçen ateşte dikkat etmek gerekir.

Periyodik ateş sendromunda ateş yüksekse ne yapmalı?
Hemen telaşa kapılıp panik yapmamak gerekir. Çünkü panik yanlış tedaviyi getirebilir. Ateşli çocuğun üzerini örtmek tamamıyla yanlış bir uygulamadır. Çocuğun havale geçirmesine dahi sebep olabilir. Üzerini örtmek yerine odanın ısısı düşürülmelidir. Çocuğun ateşi 39 dereceyi buluyorsa, ateşe öksürük, kusma ve ishal de ekleniyorsa, hemen doktora başvurmak gerekir.

Sirkeli su periyodik ateş sendromuna iyi gelir mi?
İçine aspirin ezilmiş soğuk ve sirkeli suya batırılmış bezlerle alın ve koltuk altlarına baskı uygulanmamalıdır. Tamamıyla yanlış olan bu geleneksel yöntem, çocukların ateşi vücudundan atmasını daha da zorlaştırmaktadır. Fark edilmeyen durumlarda ya da ani ateş yükselmelerinde çocuğa başını dışarda bırakacak şekilde ılık bir duş aldırmak doğru olacaktır. Bunların hiçbiri ateşi düşürmezse, mutlaka uzmana başvurmak gerekmektedir.

Periyodik ateş sendromunda ateş nasıl ölçülmeli?

Koltuk altından ölçülen ateşin 37.5; kulak ve makattan ölçülen ateşin 37.8 üzerinde olması yüksek ateş olarak kabul edilir. Bebeklik ve çocukluk çağında ateş kriterleri biraz daha farklıdır. Bebeklerin ilk üç ayında koltukaltı ve makattan ateş ölçülmesi doğrudur. Koltukaltından ölçülen ateş 37.5'in üzerindeyse ilk olarak bebeği soymak gerekir. Genelde bebeklerin üşüyeceği düşünülerek kat kat kalın kıyafetler giydirilmektedir ancak bu yanlış bir uygulamadır. Bebeğin bulunduğu ortam biraz serinletildikten 15 dakika sonra yeniden ateş ölçülmelidir. Eğer hala 37.5 derecenin üzerindeyse mutlaka bir doktora başvurulmalıdır.

Periyodik ateş sendromunda ateş düşürücü kullanılmalı mı?

Ateş düşürücülerin miktar ve sıklıkları çocukların yaş grupları ve kilolarına göre değişebileceğinden bu konuda doktor önerisi ile hareket edilmelidir. Ancak bazen ebeveynlerde görülen ateş fobisi, bu ateş düşürücülerin çok yoğun kullanılmasına yol açıp, istenmeyen yan etkilerin ve organ hasarlarının görülmesine neden olabilir.

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.