Capgras Sendromu Nedir? Belirtileri, Nedenleri ve Tedavisi

Capgras Sendromu Nedir?

İkiz sanrısı olarak da bilinen Capgras sendromu, yakınındaki kişilerin özellikle de aile fertlerinin tıpatıp benzer olan bir başkasıyla değiştirildiğine inandığı psikiyatrik bir bozukluktur. Kişi, sahtekar olduğuna inandığı bir başka kişinin, yakınının bedenini ele geçirdiğini, onunla yer değiştiğine inanır. Bu bozukluk ilk olarak 1923 yılında Fransız psikiyatrist Joseph Capgras tarafından yürütülen çalışmada tanımlanan bir rahatsızlıktır.

Klinik bağlamda Capgras sendromu, delüzyonel düşünce biçimiyle karakterize edilen sendrom kişinin yakın çevresindeki kişilerin gerçekliğini reddetmesine iter. Örneğin Capgras sendromuna sahip bir anne veya baba çocuğunun ona çok benzeyen biriyle değiştirildiğine inanarak reddeder. Nadir olarak görülen bu durum çeşitli sanrısal bozukluk ve nörolojik rahatsızlıkların eşliğinde ortaya çıkar.

Capgras sendromuna sahip olan birey öfkeli ve mutsuz bir yaklaşım sergilerken ailesi için büyük bir duygusal yüke sebep olur. Söz konusu olan rahatsızlık genellikle tek başına görülmez. Bu nedenle şizofreni, bunama ve travmatik beyin hasarı gibi nörolojik ve psikotik bozuklukların etkisiyle ortaya çıkar.

Capgras Sendromunun Belirtileri Nelerdir?

Capgras sendromu belirtileri arasında çevresindeki yakın kişilerden yoğun kuşku duyma, gerçek olmadıklarını düşünme ve yabancılaşma hissi yer alır. Yüz tanıma bozukluğu olarak tanımlanan semptomlar bireyin tanıdığı birinin yüzünü tanımasına rağmen duygusal bağ kuramamasına neden olur. Yakın çevresindeki kişileri taklitçi veya sahtekar olarak algılandığı için kişilik algısında bozulmalar ortaya çıkar. Buna bağlı olarak birey sahtekar olarak algıladığı kişilere agresif bir tutum sergileyebilir ve onları tehdit edebilir.

Capgras sendromunda yüz tanıma bozukluğu bireyin yakın çevresindeki kişinin gerçek olmadığını düşündüren önemli bir belirtidir. Capgras sendromuna sahip biri fiziksel görünümü doğru şekilde algılar ancak o kişiye dair duygusal tanıma sürecinde kopukluk yaşadığı için bir sahtekar olduğunu düşünür. Yakın çevresindeki kişinin yüzünün farklı birine ait olduğuna inanarak delüzyonel bir yaklaşım geliştirir. Dolayısıyla yüz tanıma ve duygusal tanıma sistemi arasında bir kopukluk vardır.

Capgras Sendromu Neden Olur?

Capgras sendromunun gelişiminde birçok nörolojik ve psikiyatrik faktörler önemli yer tutar. Özellikle de temporal lob diskonksiyonu, beyin hasarı ve psikotik bozukluklar hastalığın ortaya çıkmasına neden olan etmenlerdir. Nörolojik temelli faktörler beynin algı ve tanıma süreçlerindeki bozukluklar sonucunda bireyin gerçeklikten uzaklaşmasına sebep olur.

Temporal Lob Disfonksiyonu  

Temporal lob, görsel hafızanın ve yüz tanıma kabiliyetinin merkezi olup bu bölgede meydana gelen disfonksiyonlar bireyin yakın çevresindeki kişileri tanımasını engeller. Normalde aile, arkadaş veya yakın çevreden bir kişinin yüzü tanındığında görsel bilgi ve duygusal bağlantılar kurulur. Ancak temporal lob disfonksiyonu, tanınan yüz ile ilgili görsel bilgilerin işlenmesini ve duygusal anlam yüklenmesini engeller.

Capgras sendromu nedenleri arasında yer alan temporal lob disfonksiyonu aynı zamanda bir epilepsi türüdür. Epilepsi atakları yüz tanıma ve duygusal bellek işlevlerinin yerine getirilememesine neden olur. Dolayısıyla Capgras sendromu psikiyatrik faktörlerin yanı sıra nörolojik etmenlerin etkisiyle de gelişebilir.

Beyin Hasarı

Beyin hasarı sonrası Capgras sendromu özellikle sağ temporal lobun zarar görmesiyle bireyin ailesini ve akrabalarını yabancı olarak algılamasına sebep olur. Bu nedenle teoride sendromun meydana gelme nedeni görsel sistemin bozulmasıyla ilgilidir. Zira normal beyin yapısına sahip bireyler tanıdık yüz ile karşılaştıklarında görsel veriyi amigdaladan gelen duygusal tepki ile eşleştirerek o kişiyi tanıdık olarak algılarlar. Capgras sendromu olan bireylerde ise görsel ve duygusal tepki aynı anda eşleşmez. Buna bağlı olarak birey, ailesinden birini gördüğünde tanıdık olduğunu bilmesine rağmen yabancıymış gibi hisseder.

Psikotik ve Sanrısal Bozukluklar

Capgras sendromu çoğu zaman bireyin gerçeklik algısının bozulmasına neden olabilen psikotik ve sanrısal bozukluklardan kaynaklanır. Bu noktada mantıkla açıklanamayan gerçek dışı delüzyonlar kişinin tanıdığı insanlar hakkında yoğun şekilde şüphe duymasına yol açabilir. Bunun yanı sıra paranoya ve halüsinasyonlar da sendrom belirtilerini güçlendiren önemli psikotik bozukluklardır.

Capgras sendromuna sahip bireyler gerçeklik algısını kopartan birtakım sanrılar geliştirebilirler. Ayrıca bu kişilerin aile üyelerinin veya yakın çevresindekilerin kendilerine zarar vermek istediğine yönelik paranoyak sanrılar da ortaya çıkabilir.

Capgras Sendromu Hangi Hastalıklarla İlişkilidir?

Capgras sendromu şizofreni, alzheimer ve demans gibi nörodejeneratif hastalıklarla yakından ilişkilidir. Özellikle gerçek dışı inançların geliştirildiği şizofreni, bireylerin tanıdıklarının yerine farklı kişilerin geçtiği delüzyonunu geliştirir. Ayrıca demans ve alzheimer gibi nörodejeneratif hastalıklar da beyin yapılarında dejenerasyona neden olur.

Şizofreni ve Capgras Sendromu

Gerçeklik algısının bozulmasıyla karakterize olan şizofreni, gerçek dışı olaylar hakkında inanç geliştirme ve mantıkla açıklanamayan olaylar deneyimleme gibi belirtilere dayanır. Halüsinasyon ve sanrılarla seyreden şizofreni Capgras sendromuyla da yakından ilişkilidir. Gerçeklikten kopan bireyler en yakınlarındaki kişilerin yerine başkalarının geçtiğini ve kendilerini inandırmaya çalıştıklarını düşünebilirler. Buna bağlı olarak şizofrenide Capgras sendromu bireyin paranoid düşünce kalıplarını geliştirerek bireyin ailesine karşı yabancılaşmasına neden olur.

Nörodejeneratif Hastalıklarda Görülme Durumu

Alzheimer ve demans gibi nörodejeneratif hastalıklar ve Capgras sendromu ile birlikte görülürken kompleks bir klinik tabloyu ortaya çıkarır. Özellikle yaşın ilerlemesine bağlı olarak gelişen Alzheimer, beyin hücrelerinin küçülmesiyle birlikte bilişsel işlevlerde bozukluğa sebep olur. Söz konusu sendrom özellikle ileri yaşlarda ortaya çıkar ve yüz tanıma kabiliyetinin gerilemesine neden olur.

Lewy cisimcilikli demans hastalığı ile de ilişkili olan Capgras sendromu görsel işleme, davranış ve düşünsel bozukluklarla karakterizedir. Kognitif bir bozukluk olan Lewy cisimcikli demans söz konusu sendromla birlikte psikoz ve yüz tanıma problemlerini ortaya çıkarabilir. Beyin dokularında biriken alfa-sinüklein adı verilen proteinler zihinsel yetenek bozukluklarını ileri seviyeye taşıyabilir.

Parkinson hastalığı ile birlikte görülebilen Capgras sendromu hem bilişsel hem de psikiyatrik bozukluk belirtilerinin şiddetlenmesine yol açar. Beyinde merkezi sinir sisteminin etkilendiği bir nörolojik rahatsızlık olan Parkinson hastalığı ilerleyen evrelerde halüsinasyonlar ve sanrılar gibi belirtileri ortaya çıkarabilir. Bunun nedeni dopamin üreten sinir hücrelerinin kaybıyla meydana gelen bilişsel ve algısal işlev bozukluklarıdır.

Capgras Sendromu Vakaları ve Klinik Gözlemler

Capgras sendromu vakaları genellikle bireyin eş, çocuk ve ebeveyn gibi aile çevresindeki kişileri tanımayıp kendisini kandırdıklarını düşünmesine dayanır. Bu tür delüzyonel bozukluk örneklerinde hasta gerçeklik algısını büyük ölçüde kaybeder. 

Klinik bir vaka örneğinde bir anne ve kız çocuğu arasında geçen olayda, anne kendi çocuğuna karşı saldırgan bir tutum sergiler. Hatta ikiz bebek doğurduğunu iddia eden anne, ikisinin de kaçırıldığını belirterek yanındaki çocuğun kendi çocuğu olmadığını savunur. Bana “gerçek kızımı verin” diyen anne, gerçek kızını başka yerlerde gördüğünü ve ondan kaçırıldığını belirterek yanındaki çocuğun sahte olduğunu ileri sürer. Anne birey psikiyatri kliniğinde tüm bulgular ışığında Capgras sendromu tanısı alır ve bu vaka, aile içi ilişkilerde psikiyatrik bozukluğun yıkıcı sonuçlarını vurgular.

Capgras Sendromu ile İlgili Sık Sorulan Sorular

Capgras sendromu hangi uzmanlık alanına girer?

Capras sendromu psikiyatri alanına giren bir bozukluktur. Psikiyatri uzmanı, hastanın bilişsel ve ruhsal davranışlarını psikiyatrik değerlendirmelerle inceler. Bununla birlikte nörolojik muayene, manyetik rezonans görüntüleme (MRI) ve bilgisayarlı tomografi gibi yöntemlerle tanı koyar.

Capgras sendromu tedavi edilebilir mi?

Capgras sendromu çeşitli tedavi yöntemleriyle semptomlarının hafifletilmesi amaçlanan bir psikiyatrik rahatsızlıktır. Tamamen iyileşme amacı güdülmeyen bu rahatsızlık için yaşam kalitesinin artırılması için bireyselleştirilmiş yaklaşımlar benimsenir. Ayrıca farklı bilişsel bozukluklarla birlikte görüldüğü için tedavi aşamasında multidisipliner bir yaklaşım gerektirir. Buna bağlı sendromun şiddetine bağlı olarak ilaç tedavileri ve psikoterapi uygulamaları birlikte yapılır.

Capgras sendromu ile şizofreni aynı şey midir?

Capgras sendromu şizofreni ile aynı değildir ve her iki durumun kendine özgü klinik tablosu vardır. Capgras sendromu yaşayan birey yakınındaki kişileri “sahtekar” olarak algılayarak aile çevresindeki bireylerin yabancı olduklarını düşünür. Şizofreni ise mantıkla açıklanamayan ve gerçek dışı bir dünyada geçen duygu, düşünce ve algı bozukluklarıyla karakterize bir ruh hastalığıdır.

Capgras sendromu ne kadar yaygındır?

Capgras sendromu çok nadir görülen bir rahatsızlık olup yapılan araştırmalar sonucunda nüfusun %0,12’lik kısmında gözlemlendiği ortaya konur. Ayrıca kadınlarda erkeklere göre daha fazla Capgras sendromuna rastlandığı da elde edilen sonuçlar arasında yer alır.

Capgras sendromu ile prospagnozi ile farkı nedir?

Capgras sendromunun prospagnozi ile farkı belirtileri arasında bulunan yüz tanıma bozukluğunun spesifik gerekçelere dayanmasıdır. Zira Capras sendromu belirtilerinden biri olan yüz tanıma bozukluğu kişinin yüzünü tanımasına rağmen gerçek birey ile bağdaştırılamama durumudur. Yüz körlüğü olarak tanımlanan prospagnozi ise bir başkasının yüzünü ayırt etmekte zorlanma ve tanıyamama durumudur. Bilişsel bir bozukluk olan prospagnozi, kişinin kendi yüzünü dahi tanımakta güçlük çekmesine neden olabilir.

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.