Amfizem Nedir? Amfizem Belirtileri, Nedenleri ve Tedavisi

Amfizem, akciğerlerdeki hava keselerinin hasar görüp genişlediği ve bunun sonucunda nefes darlığı gibi solunum yetmezliğine neden olan bir hastalıktır. Amfizem sırasında solunum akışında bozulma yaşandığı için kandaki oksijen içeriği de azalır. Çeşitli tedavi seçeneklerine rağmen kendi kendine düzelmeyen kronik bir hastalık olan amfizem aynı zamanda kronik bronşit ile bağlantılı olarak da ortaya çıkabilir. 

Amfizem Nedir?

En temel tetikleyicisi sigara olan amfizem, KOAH'ın bir türü olup, akciğerlerdeki alveol adı verilen hava keselerinin kademeli olarak hasar görüp tahrip olmasıdır. Bu tahribat sonucunda kişide yaygın olarak nefes darlığı meydana gelir. Nefes darlığına sebep olduğu için aynı zamanda da bir akciğer hastalığıdır.

Akciğer dokusunun çok önemli iki bileşeni vardır. Bunlardan ilki hava yollarıdır. Hava yolları nefesle alınan havayı akciğerin oksijen karbondioksit değişimi yani gaz değişimin olduğu bölümlere ileten kısmıdır. Diğeri de akciğerin parankim denilen gaz değişiminin olduğu bölümdür. Bu havayollarının kronik iltihabına bronşit adı verilir. Kronik bronşitin ileriki aşamalarında akciğerin kesecik ya da alveol denilen gaz değişiminin olduğu bölgelerin tahrip olmasıyla amfizem meydana gelir.

Etkilenen bölgelerdeki doku, geri döndürülemeyecek bir süreç olan sürekli aşırı gerilme nedeniyle elastikiyetini kaybeder. Bu sebeple kronik bronşit ve amfizem birbirini takip eden bir sürecin parçalarıdır. Her iki hastalık da kronik obstrüktif akciğer hastalığı yani KOAH’ın ileri evreleridir. 

Amfizemin en belirgin semptomu nefes darlığıdır. Nefes darlığıyla birlikte öksürük ve hırıltı da amfizem hastalığında görülebilecek belirtiler arasında yer alır. 

Amfizem Türleri Nelerdir?

Amfizemin en sık görülen formu kronik bronşitle birlikte olan kısmı sentrilobüler amfizemdir. Bu amfizem türü akciğerin üst bölgelerinde görülen şeklidir. Sentrilobüler amfizemde, doğrudan alveollere giden bronşların ince dalları başlangıçta etkilenir. Alveollerdeki hasar, küçük hava yolları alanında başlar ve daha sonra, ikincil lobül olarak adlandırılan en küçük fonksiyonel akciğer birimi içinde merkezden çevreye yayılır.

-Panlobüler amfizem ise bütün alveolleri tutan amfizem tipidir. Amfizemin ileri aşamalarından biridir. Tipik olarak öncelikle alveolleri daha sonra küçük hava yollarını etkiler. Panlobüler amfizemde ikincil lobüldeki yıkım genellikle çevreden merkeze doğru ilerler.

Paraseptal amfizem ise akciğerlerin çevresinde ve akciğer uç alanında ortaya çıkmaktadır.

Amfizem Neden Olur?

Amfizem hastalığı, özellikle sigara tüketimine bağlı olarak akciğerlerdeki hava keselerinin iltihaplanması sonucunda meydana gelir. Sigarayla birlikte pasif içicilik, kimyasal dumanlar ve toz gibi faktörler de amfizemi tetikler. Ayrıca 55 yaş ve üzeri yaştaki kişilerin de amfizeme yakalanma riski yüksektir. 

Amfizeme neden olan faktörler şöyledir:

• Sigara tüketimi
• Pasif içicilik 
• Kimyasal dumanların solunması
• Çeşitli tozlara maruz kalmak 
• 55 yaş ve üstü olunması

Amfizem nadir olarak da akciğerlerdeki elastik yapıları koruyan bir proteinin kalıtsal eksikliğinden kaynaklanır. Buna alfa-1-antitripsin eksikliği amfizemi adı verilir.

Amfizem Belirtileri Nelerdir?

Akciğerdeki hava keselerinin hasar görmesine bağlı olarak amfizemin en önemli ve yaygın belirtisi nefes darlığıdır. Kronik bronşitte öksürük ve balgam ön plandayken amfizemde nefes darlığı ön plandadır. Bununla birlikte öksürük, hırıltı, siyanoz ve yorgunluk da amfizem belirtileri olarak kabul edilir.

Amfizem hastalığında görülen belirtileri şu şekildedir:

• Nefes darlığı 
• Balgam üretimi ile birlikte öksürük 
• Hırıltı 
• Göğüs enfeksiyonlarına yatkınlık
• Hızlı nefes alma
• Parmaklarda renk değişimi (siyanoz)
• Yorgunluk ve tükenmişlik hissi
• Zihinsel bulanıklık
• Uyku problemi
• Endişe veya depresyon 
• Kilo kaybı

Amfizem hastalarının nefesle aldıkları hava akciğere dolar ve tam olarak dışarı çıkamaz. Bu sebeple amfizem hastaları nefes darlığı çekerler. Ayrıca akciğerde oksijen karbondioksit alışverişi düzgün yapılamadığı için oksijen alımı da azalır ve buna bağlı olarak da kişi nefes darlığı yaşar. Yaşanan nefes darlığı amfizemin şiddetine göre değişebilir. 

Başlarda yokuş bir yol ya da merdiven çıkarken oluşan nefes darlığı zaman içerisinde hastalık ilerledikçe düz yolda yürümeye hatta kıyafet giyinirken bile nefes darlığı yaşanmasına kadar gidebilir. Ancak her nefes darlığı amfizem belirtisi değildir. Nefes darlığına birçok akciğer hastalığı sebep olabilir. Ayırıcı tanıyı göğüs hastalıkları uzmanı bir hekim yapar. 

Diğer yandan amfizem hastası olan kişilerin zatürre, bronşit ve diğer akciğer enfeksiyonlarına yakalanma riski de artar.

Amfizem Nasıl Teşhis Edilir?

Amfizemin tanısı için  fiziksel muayene ve akciğer fonksiyon testlerinin yanında, göğüs filmi ve bilgisayarlı tomografi gibi görüntüleme tekniklerinden de yaralanılır.

Bu bilgiler ışığında amfizem tanısı için mutlaka akciğer filmi gereklidir. Akciğer filminde amfizemli hastalarının akciğerlerinin üst alanlarındaki dokusunun azaldığı ve havalanmanın daha da arttığı ortaya çıkar. Amfizem sonucu akciğerde normalde olması gerekenden daha fazla hava olur. Çünkü amfizemli hastalar nefes yoluyla aldıkları havayı tam olarak boşaltamazlar. Bu da akciğerde bir hava birikintisine neden olur. Akciğer filminde akciğer bu yüzden daha siyah bir renge bürünür. 

Ayrıca diyafram adı verilen akciğerler ve göğüs kafesi arasında bulunan en önemli solunum kası içerdeki hava arttığı için düzleşir. Diyafram düzleşmesi de amfizemin önemli bulgularından biridir. Amfizemli hastalarda kaburgalar birbirine paralel hale gelir. Normalde kalbin sol kenarı sol diyaframın üstüne oturmaktadır fakat amfizemli hastalarda kalp ve diyafram kasının arasına da hava girmektedir. Bu da akciğerdeki fazla havalanmanın etkilerinden biridir.

Sol yan taraftan çekilen filmlerde sternum denilen göğüs önündeki kemikle kalpten çıkan aort damarı arasındaki mesafenin yine aradaki fazla havadan dolayı arttığı görülmektedir. Akciğer ve yan filmlerde akciğerdeki havalanma artışı amfizem tanısının konmasında yardımcıdır. Akciğer tomografisi akciğer dokusundaki hasarı çok daha net olarak göstermektedir.

Amfizem Tedavisi Nasıl Yapılır?

Amfizem tedavisinde önemli olan nokta hastaları amfizem olmadan kronik bronşit aşamasındayken sigarayı bırakmaya teşvik etmek ve hastalığın ilerlemesini engellemektir. Amfizem ortaya çıktıktan sonra yapılan tedaviler arasında daralan hava yollarını genişleten bir takım ilaçlar bulunur. Akciğerdeki enfeksiyonlara karşı birtakım ilaçlar yine amfizem tedavisinde kullanılır. 

Ayrıca amfizem hastaları oksijen eksikliği yaşadıkları için hastalara oksijen desteği de verilmesi gerekir. Amfizem hastalığında rehabilitasyon da önemlidir. Özellikle solunum kaslarını ve diyaframı kullanmanın öğrenilmesi büyük önem taşır.

Amfizemli bölgelerin tedavisinde bazı ileri tedavi yöntemleri de kullanılmaktadır. Özellikle akciğerin üst loblarında yerleşmiş ve tahrip olmuş kısımların ameliyatla çıkartılarak sağlam akciğer alanlarının devreye girmesini sağlayabilecek volüm azaltıcı cerrahiler uygulanabilmektedir. Volüm azaltıcı cerrahi her hastaya uygulanamaz. Bu nedenle son yıllarda bronkoskopik volüm azaltıcı tedaviler uygulanmaya başlanmıştır. Bronkoskopi yöntemi ile akciğerin üst kısımlarındaki bronşların içine bir takım tıkayıcı maddeler verilerek o bölgelerin çökmesi sağlanmaktadır. Böylece akciğerin sağlıklı alt alanlarının solunuma katılması sağlanmaktadır. Bronkoskopik volüm azaltıcı tedavi uygun hastalara uygulandığı zaman nefes darlığının azalması ve hastanın yaşam kalitesinin iyileşmesi hedeflenmektedir.

Amfizem Hakkında Sık Sorulan Sorular 

Amfizem ne demek?

Amfizem, akciğer dokularını tahrip ederek nefes darlığına yol açan bir hastalıktır.

Amfizem ve KOAH arasındaki fark nedir?

KOAH aslında büyük bir çerçevenin ismidir ve şemsiye bir tanımdır. KOAH’ın içerisinde kronik bronşiti, amfizemi, astımın ileri formları ve bronşektazi adı verilen akciğer hastalıkları yer alır. Amfizem de bu hastalık grupları içerisinde bir başlıktır.

Amfizem hastaları nelere dikkat etmelidir?

Amfizem hastalarının enfeksiyonlardan korunmaları önemlidir ve bu bağlamda zatürre ve grip aşılarını mutlaka yaptırmaları gerekir. Bunun dışında aşırı kilolu olmamaya dikkat edilmeli, doktor gerekli görürse kan sulandırıcı ilaçlar kullanılmalı, düzenli kas egzersizleri ve solunum egzersizleri yapılmalıdır.

Amfizem bulaşıcı mı?

Amfizem bulaşıcı bir hastalık değildir ve kişiden kişiye bulaşmaz.

Amfizem tehlikeli midir?

Amfizem, tıbbi tedavi gerektiren bir akciğer hastalığıdır ve zamanında teşhis edilip tedavi edilmezse ölümcül sonuçlar ortaya çıkarabilir.

Amfizem hastaları kaç yıl yaşar?

Amfizem hastalarının, hastalığın evresine, şiddetine, kişinin yaşına ve uygulanan tedaviye göre yaşam süresi değişir. Özetle amfizem hastaları şu kadar yıl yaşar demek bilimsel olarak söz konusu değildir.

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.