Dehidrasyon, vücut dokularında yer alan sıvının anormal şekilde tükenmesidir. Dehidrasyon, vücudun ihtiyaç duyduğu kadar su ve sıvıya sahip olmaması durumunda ortaya çıkar. Terleme, kusma ve/veya ishal ile birlikte kaybedilen sıvının yerine konulamaması dehidrasyonun yaygın nedenidir. Bunu önlemenin en iyi yolu susamadan önce günlük alınması gereken su miktarını almak olacaktır. Dehidrasyon durumunda baş ağrısı, baş dönmesi, halsizlik gibi belirtiler görülebilir. Susuzluk durumunda bazı hastalıklar vücutta ciddi problemlerin oluşmasına zemin hazırlayabilir.
Dehidrasyon Nedir?
Dehidrasyon, vücudun aldığından daha fazla su kaybetmesi durumudur. Kaybedilen sıvıyla birlikte mineral tuzlar veya elektrolitler, özellikle sodyum ve potasyum dengesinde bozukluklar oluşur. Kaybedilen suyun yerine konulmaması vücutta ciddi problemlere yol açabilir.
Dehidrasyon daha çok uzun süre sıvı almama, terleme, ateş, kusma ya da ishal durumlarında yaşanır. Bu duruma dehidratasyon da denir. İdrar çıkışını artıran bir ilaç alınmasında da dehidrasyona neden olabilir. Özellikle sıcak havalarda vücuttan atılan sıvının, alınan sıvıdan fazla olmaması gerekir.
Dehidrasyonun fark edilmesi her zaman kolay olmayabilir. Bunun için düzenli olarak su tüketmek önemlidir. Orta ila şiddetli dehidrasyon vakalarında sıvı almak için hastaneye gitmek ya da destek almak gerekebilir. Tedavi edilmediği takdirde şiddetli dehidrasyon ölümcül tablolar ortaya çıkarabilir.
ÖZETLE;
Dehidrasyon, vücudun aldığından daha fazla su kaybetmesiyle ortaya çıkar. Hafif, orta veya şiddetli versiyonları bulunan dehidrasyon, idrarın koyulaşması, baş ağrısı, uyuşukluk, baş dönmesi ve kabızlık gibi belirtiler gösterebilir.
Dehidrasyon Belirtileri Nelerdir?
Dehidrasyon belirtileri, ağızda kuruluk, sık idrara çıkma, yorgunluk, baş ağrısı, aşırı terleme şeklinde ortaya çıkarak kişilerin etkilenmesine neden olur. Dehidrasyonun dikkate alınması gereken belirtileri şöyle sıralanır:
- Baş ağrısı, sayıklama ve kafa karışıklığı
- Yorgunluk
- Baş dönmesi ve halsizlik
- Ağız kuruluğu ve kuru öksürük
- Yüksek nabız ve düşük tansiyon
- İştah kaybı
- Kızarmış cilt
- Şiş ayaklar ve ödem
- Kas krampları
- Üşüme ya da fazla ısınma durumu
- Kabızlık
- Koyu renkli idrar
- Kuru dil ve dudaklar
Bebek veya küçük çocuklarda ise dehidrasyon belirtileri şöyledir:
- Ağız ve dil kuruluğu
- Ağlarken gözyaşı olmaması
- Üç saat boyunca bezinin ıslanmaması
- Çökük gözler, yanaklar
- Kafatasının tepesinde batık yumuşak nokta
- Sinirlilik hali
Dehidrasyon Nedenleri Nelerdir?
Her gün terleme, gözyaşı, tükürük, idrar çıkışı ve nefes alma yoluyla vücutta su kaybı yaşanması normaldir. Kaybedilen sıvı genellikle su içerek ve su içeren besinler tüketerek yerine koyulabilir. Çok fazla su kaybedildiğinde veya yeterince içilmediği günlerde dehidrasyon ortaya çıkar. Bunun yanında ishal ve kusma çok fazla su kaybına neden olabilir. Dehidrasyonun en sık görülen nedenleri şöyle sıralanır:
- Çok sık ve aşırı terlemek
- Yüksek ateş
- Sık sık idrara çıkmak
- İdrar ve böbrek problemleri
- Çeşitli nöbetler
- Düşük kan hacminden kaynaklanan şok
Dehidrasyon Risk Faktörleri Nelerdir?
Yeterince su içilmediği durumlarda dehidrasyon ortaya çıkarak susuzluk başlar. Ancak bebekler ve çocuklar susadıklarını ifade edemedikleri için daha yüksek risk altında bulunurlar. Özellikle hasta olan çocuklarda yoğunlukla görülebilir. Bu nedenle çocuğun aldığı sıvı miktarını kontrol etmeniz gerekir.
65 yaş ve üzeri yetişkinler de dehidrasyon açısından daha yüksek risk altındadır. Vücutlarında çok fazla su taşıyamadıklarından ve susadıklarını kolay anlamayabilirler. İdrar yolu enfeksiyonu gibi bir enfeksiyona maruz kalanların daha çok sıvı tüketmeleri gerekebilir. Dehidrasyon için risk faktörleri arasında şöyle sıralanır:
- Çok sıcak ve nemli havalarda yaşamak ya da çalışmak
- Yüksek yerlerde yaşamak,
- Yaşlı yetişkinler, bebekler, çocuklar
- Kronik hastalıklarla yaşayan insanlar
Dehidrasyonun Komplikasyonları Nelerdir?
Yetişkinlerde veya çocuklarda ciddi dehidrasyon belirtileri varsa uzman doktora görünmesi gerekir. Şiddetli dehidrasyon ciddi komplikasyonlara yol açarak şu durumlara neden olabilir:
Hidroliz ve dehidrasyon tepkimeleri vücuda su alımının eksi veya fazla olmasına bağlı olarak oluşur. Dehidrasyon tepkimesi, vücuda sıvı alımının az olmasına sonucunda oluşur. Hidroliz ise vücuda sıvı alımının çok fazla olması durumunda gerçekleşir. Vücutta sıvı birikmesi olarak bilinen ödem, hidroliz sonucu oluşan bir sağlık sorunu olarak tanımlanır.
Dehidrasyon Nasıl Teşhis Edilir?
Susadığınızı hissettiğiniz vücudun daha fazla sıvıya ihtiyacı olduğunun göstergesidir. Uzman doktor olası dehidrasyon için semptomlarınıza bakar ve fizik muayenenin ardından teşhiste bulunur. Laboratuvar testleri dehidrasyonu teşhis edebilir. Bu testler şunları içerir:
- Elektrolit seviyesini ve böbrek fonksiyonunu kontrol etmek için kan testleri
- Dehidrasyonun olası nedenlerini kontrol etmek için idrar testleri
Dehidrasyonu Tedavisi Nasıl Olur?
Dehidrasyon ileri seviyede olmadığı durumlarda su içmek susuzluğun oluşturduğu semptomların ortadan kalkmasını sağlar. Çocuklarda ve bebeklerde dehidrasyon durumunda şu yöntemlerden yararlanabilirsiniz:
- 2 yaşından küçük çocuklara ishal için reçetesiz ilaç vermeyin
- Çocuğunuzu şekersiz sıvılar içmeye teşvik edin
- Bebekleri normal şekilde emzirmeye devam edin
- Çocuğunuza verilen sıvı ve yiyecek miktarını yavaş yavaş artırın
- Çocuğunuza aspirin vermeyin
- Çocuğunuzun bol bol dinlenmesine izin verin
- Kötüleşen dehidrasyon belirtilerine dikkat edin
Dehidrasyonun hastanede tedavisi ise şu şekilde olabilir:
Dehidrasyonu genellikle evde tedavi edebilir fakat ciddi vakalar hastaneye kaldırılmayı gerektirebilir. Dehidrasyon için hastane bakımı şunları içerebilir:
- İntravenöz (IV) veya damar yoluyla verilen sıvılar
- Elektrolit dengesizliğinin izlenmesi
- Ateş için asetaminofen
- Dinlenmek
Dehidrasyonu Önlemenin Yolları Nelerdir?
Günlük sıvı alma miktarını takip ederek dehidrasyonu önlemek mümkündür. Yemekler de dahil olmak üzere gün boyunca su tüketmek önemlidir. Yeterli sıvı alındığından emin olmanın bir yolu idrarı kontrol etmek olacaktır. Berrak, soluk ya da saman rengindeyse sorun olmadığını göstergesidir. Bundan daha koyu ise su içilmesi gerektiğinin işaretidir.
Dehidrasyonu önlemek için ne kadar su içmek gerekiyor?
Kişinin ne kadar suya ihtiyacı olduğu kilo, yaş, aktivite seviyesi, çevre iklimi ve diğer faktörlere bağlı olarak değişir. Diyabet, kalp hastalığı, kistik fibroz ve diğer rahatsızlıkları olan kişilerin su içme konusunda daha dikkatli olması gerekir. Standart tavsiye günde sekiz bardak su olsa da doğru miktar için uzman doktorla görüşmek gerekebilir.
Dehidrasyon Hakkında Sık Sorulan Sorular
Dehidrasyon ne demek?
Dehidrasyon, vücudun ihtiyaç duyduğu sıvıya sahip olmamasıdır. Vücudun işlevini sağlıklı bir şekilde sürdürebilmesi için ihtiyaç duyduğu sıvıya sahip olmamasının nedenleri arasında yetersiz sıvı tüketimi, aşırı terleme, sık sık idrara çıkmak ve yüksek ateş yer alır.
Dehidrasyon ateşe neden olur mu?
Dehidrasyon genellikle ateşe yol açmasa da ateşe neden olan birçok hastalık dehidrasyona da neden olabilir.
Dehidrasyon yüksek tansiyonu tetikler mi?
Dehidrasyon kan basıncını tehlikeli derecede düşmesine neden olabilir. Bu durum olduğunda, vücut bunu düzeltmek için çalışmalara başlar ve bunu yapmak kan basıncının hızla yükselmesine sebep olabilir.
Dehidrasyonda ATP harcanır mı?
Dehidrasyon tepkimesi yani vücutta sıvının çok azalması durumunda hidrojen ve oksijen elementleri birleşerek su ortaya çıkardıklarından bu birleşim sırasında enerjiye ihtiyaç duyulur yani ATP harcanır.
Dehidrasyon tehlikeli midir?
Dehidrasyon, vücudun aldığından daha fazla su kaybetmesi durumudur. Kaybedilen sıvıyla birlikte mineral tuzlar veya elektrolitler, özellikle sodyum ve potasyum dengesinde bozukluklar oluşur. Kaybedilen suyun yerine konulmaması vücutta ciddi problemlere yol açabilir.
Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.
Güncelleme Tarihi : 29 Mart 2024
Yayınlanma Tarihi: 12 Ekim 2023
