B12 Vitamini Nedir? B12 Eksikliği Belirtileri Nelerdir?

B12 Vitamini Nedir?

Kobalamin olarak da bilinen B12 vitamini, süt ürünleri, balık, et gibi ürünlerde yer alan, kırmızı kan hücresi oluşumunda, beyin ve sinir fonksiyonlarında ve DNA üretiminde önemli bir role sahip olan vücut tarafından üretilemeyen suda çözünen bir vitamindir. B12 tüketilen gıdalardan proteine bağlanarak mide içerisinde enzimler ve hidroklorik asit tarafından serbest forma dönüştürülür.

Gıdaların emilimini etkileyen sindirim sistemi rahatsızlıkları olan kişilerde B12 vitamini eksikliği oluşabilir.  B12 vitamini eksikliği anemisi, vücudunuzda B12 vitamini eksikliği olduğundan vücudunuzda yeterince sağlıklı kırmızı kan hücresi bulunmadığında ortaya çıkar. Tedavi edilmeyen B12 vitamini eksikliği kansızlık, yorgunluk, nefes darlığı ve kalp çarpıntısı, kas güçsüzlüğü, bağırsak problemleri, sinir hasarı ve ruh hali bozukluklarına sebep olur.

Vücutta depolanma miktarı da düşük olan B12 vitamini içeren besinlerin çok bekletilmemesi, pişirme süresine dikkat edilmesi tavsiye edilir. Besinleri pişirme süresinin uzaması ve derecesinin yükselmesi, B12 vitamininin kaybını artırmasına yol açabilmektedir.

B12 Vitamini Ne İşe Yarar?

B12 vitamini (kobalamin), vücudun kan ve sinir hücrelerini sağlıklı tutma, DNA yapımına yardımcı olma, kemik yanı sıra saç, cilt ve tırnak sağlığını destekleme ve yorgun ya da zayıf hissetmeye neden olan megaloblastik aneminin önlenmesine yardımcı olur. Ayrıca folik asit ile birlikte çalışarak mylein sentezinde önemli rol oynayan b12 vitamini bağışıklık sistemini güçlendirerek protein metabolizmasında yer alır.

B12 Vitamini Faydaları Nelerdir?

B12 vitamini sinir tahribatını önler, doğurganlığı sağlar, vücut hücrelerinin oluşumunu kendini yenilemesini ve uzun yaşamasını sağlar. Aynı zamanda B12 sinir uçlarının normal gelişimini kolaylaştıran vitaminler arasında yer alır. Öte yandan vücuda yeterli miktarda alınan B12 vitamini hafızanın güçlenmesine ve öğrenmeye  de yardımcı olabilmektedir. B12 faydaları şöyle sıralanabilir:

• Sinir sisteminin hızlı ve doğru çalışmasını sağlar
• B12 vitamini eksikliği, düşük bilişsel işlev ile ilişkili olduğundan vücuda alınan B12 vitamini demansı önler
• B12 vitamini organik bileşikleri sayesinde vücuttaki enerjiyi artırır
• Folik asitle beraber çalışarak kansızlığa karşı etkili olur
• Karbonhidratların enerjiye çevrilmesini sağlayarak şeker kullanımının iyileşmesini sağlar
• Kandaki amino asit (homosistein) miktarını azaltarak kalp ve kan damarları hastalıklarını önler

B12 Vitamini Eksikliği Neden Olur?

B12 vitamini eksikliğine neden olan faktörler arasında B12 vitamini içeren besinlerin yeterli miktarda tüketilmemesi,  bazı durumlarda bol miktarda tüketilmesine rağmen bağırsakta yeterli derecede emilememesi ve bazı ilaçların uzun süreli kullanımı bulunur.

B12 Eksikliği Belirtileri Nelerdir?

B12 eksikliğinde yeterli kırmızı kan hücresi üretilemeyeceği için vücut yeterince oksijen alamaz. B12 vitamini eksikliğinin en net belirtisi anemi olup, aneminin neden olduğu nefes darlığı ve kalp çarpıntısı, kaslarda zayıflama, yorgunluk, uzuvlarda uyuşma, cildin solgunlaşması, kilo kaybı belirtileri de görülebilir.

B12 vitamini eksikliğinden kaynaklı belirtiler şunlardır:

• Kansızlık (anemi)
• Yorgunluk ve enerji düşüklüğü
• Nefes darlığı
• Kalp çarpıntısı
• El, kol ve bacaklarda karıncalanma ve uyuşma
• Unutkanlık gibi hafıza sorunları
• Cilt renginin solması ve üşüme
• Depresyon, sinir ve anksiyete gibi ruh hali değişikliği
• Odaklanma ve konsantre olmada güçlük
• Saç dökülmesi
• Kas zayıflaması
• İshal, kabızlık, mide bulantısı gibi gastrointestinal sorunlar
• Ağız yaraları
• İştahsızlık ve kilo kaybı
• Görme sorunları
• Bebeklerde ve çocuklarda gelişmede zeka geriliği

Eğer kişide uzun süreli olarak unutkanlık, hafıza kaybı, konsantre olamama gibi problemler varsa mutlaka B12 vitamini açısından incelenmesi için doktora başvurulması önerilir.

Ellerde veya ayaklarda karıncalanma

B12 vitamini eksikliği ellerde veya ayaklarda karıncalanmaya neden olabilir. B12 eksikliğinde oluşan ‘Karıncalanma’ vitaminin sinir sisteminde çok önemli bir rol oynaması ve yokluğunun insanların sinir iletim problemleri veya sinir hasarı geliştirmesine neden olmasından kaynaklanır. Sinir sisteminde, B-12 vitamini miyelin adı verilen bir maddenin üretilmesine yardımcı olur. Miyelin, sinirleri koruyan ve hisleri iletmelerine yardımcı olan koruyucu bir kaplamadır. B12 vitamini eksikliği olan kişiler sinirlerini kaplayacak kadar miyelin üretmeyebilir. Bu kaplama olmadan da sinirler zarar görebilir.

Yürüme güçlüğü

B12 vitamini eksikliğinden kaynaklanan periferik sinir hasarı zamanla hareket sorunlarına yol açabilir. Ayaklarda ve uzuvlarda uyuşma, kişinin desteksiz yürümesini zorlaştırabilir. Ayrıca B12 eksikliği olan kişiler kas güçsüzlüğü ve azalmış refleksler de yaşayabilirler.

Soluk ten

B12 vitamini eksikliğinde soluk veya sarı cilt de görünebilir. Deri altında dolaşan kırmızı kan hücreleri cilde normal rengini verir. Kırmızı kan hücrelerinin yeterli olmadığı durumlarda cilt soluk görünebilir. B12 Vitamini, kırmızı kan hücrelerinin üretiminde rol oynar. Nitekim B12 vitamini eksikliği, kırmızı kan hücrelerinin eksikliğine veya megaloblastik anemiye neden olabilir .

Yorgunluk hissi

B12 vitamini eksikliğine bağlı megaloblastik anemi, kişinin kendini yorgun hissetmesine neden olabilir. Vücutta oksijen taşıyacak kadar kırmızı kan hücresi olmadığında, kişi aşırı derecede yorgun hissedebilir.

Kalp çarpıntısı

B12 vitamin eksikliği kalp çarpıntısının dolaylı sebepleri arasında yer alabilir.

Nefes darlığı

B12 vitamini eksikliğine bağlı anemi, kişinin nefes darlığı hissetmesine neden olabilir. Nefes almakta gerçekten güçlük çeken herkes vakit kaybetmeden bir doktora görünmelidir.

Ağız yaraları

B12 vitamini ağız sağlığını da etkiler. B12 vitamini eksikliği, aşağıdaki ağız sorunlarına neden olabilir:

• Şiş, kırmızı bir dile neden olan glossit
• Ağız ülseri
• Ağızda yanma hissi

Bu semptomlar, B-12 vitamini eksikliğinin kırmızı kan hücresi üretiminde azalmaya neden olması ve bu durumun da dile daha az oksijen ulaşmasıyla sonuçlanması nedeniyle ortaya çıkar.

Düşünme veya muhakeme sorunları

B12 vitamini eksikliği, doktorların bilişsel bozukluk olarak adlandırdığı düşünme ile ilgili sorunlara neden olabilir. Bu sorunlar, düşünme veya muhakeme güçlüğü ve hafıza kaybını içerir.

Sinirli olma gibi ruh hali değişiklikleri

B12 vitamini eksikliği, bir kişinin ruh halini etkileyerek potansiyel olarak sinirlilik veya depresyona neden olabilir.

Mide bulantısı, kusma ve ishal

B-12 vitamini eksikliği sindirim sistemini de etkileyebilir.

İştah azalması ve kilo kaybı

Mide bulantısı gibi sindirim problemleri sonucunda B12 vitamini eksikliği olan kişiler iştahlarını kaybedebilirler. İştah azalması uzun vadede kilo kaybına neden olabilir.

B12 Vitamini Nelerde Var?

Vücut tarafından üretilemeyen ve hayvansal gıdalardan alınabilir. B12 vitamini içeren besinler bulunur:

• Kırmızı et, tavuk gibi protein bakımından zengin gıdalar
• İstiridye, ton balığı, karides, alabalık, somon ve sardalya gibi deniz ürünleri
• Karaciğer ve böbrek gibi sakatatlar
• Yoğurt ve peynir gibi süt ürünleri
• Yumurta b12 vitamininin doğal yoldan alınabileceği besinlerdir.

B12 vitamini hayvansal gıdalarda süt ve süt ürünlerinde oldukça fazla olmasıyla birlikte mayalı soya ürünlerinde de bulunur. Omega-3 kaynağı kuruyemişler sebze ve meyve grupları ise B12 vitamini içermez.

B12 vitamini hangi meyvelerde var?

Antioksidan, flavonoidler ve lif gibi bir içeriğe sahip olan elmanın yanında, muz, avokado, yaban mersini, mango gibi meyvelerde B12 vitamini yer alır.

B12 Vitamin Eksikliği Kimlerde Görülür?

50 yaş ve sonrasında B12 vitaminin vücut tarafından emilmesi zorlaşmaya başlamasıyla B12 vitamini eksikliği ileri yaştakiler (65 yaş üstü) arasında sık görülmektedir. 65 yaş üstünde B12 eksikliği oranı % 3-42 arasında saptanmıştır. Veganlar da beslenmelerinde hayvan kaynaklı gıda ürünlerini içermediğinden, B12 vitamini eksikliği riski ile karşı karşıyadır. Pernisiyöz anemisi olan kişilerde de B12 vitamini eksikliği olabilir. Pernisiyöz anemi, kanı etkileyen otoimmün bir hastalıktır. Bu bozukluğa sahip hastalar, midede vücudun B12 vitaminini emmesine izin veren bir protein olan yeterli intrinsik faktöre (IF) sahip değildir.

Diğer riskli gruplar arasında ince bağırsak problemleri olan kişiler yer alır. Örneğin ince bağırsağı cerrahi olarak kısaltılmış bireyler kobalamini  yani B12 vitaminini düzgün şekilde ememeyebilirler. Bunlarla birlikte gastrit, çölyak hastalığı ve iltihaplı bağırsak hastalığı B12 vitamini eksikliğine neden olabilir çünkü bu koşullar besinlerin emiliminin azalmasına neden olur .

B12 eksiliği riskiyle karşı karşıya kalabilecekler kişiler şöyle sıralanabilir:

• Vejetaryen ve sürekli diyet yapanlar
• Zayıflama amaçlı mide-bağırsak ameliyatı olanlar
• Alkol alışkanlığı bulunan ve aşırı alkol kullanan kişiler
• Yetersiz beslenen küçük çocuklar veya hamileler
• Antibiyotik sonrası bağırsakta aşırı bakteri çoğalması yaşayanlar
• Mide ilacı kullananlar
• AIDS hastası veya HIV pozitif kişiler

B12 Vitamini Eksikliği Nasıl Tedavi Edilir?

B12 eksikliğinde tedavi, güçlü B12 hapları ya da B12 vitamin iğnesi ile yapılır. Kullanımı açısından çocuklarda ağızdan tedavi yöntemi tercih edilir. Enjeksiyon yani B12 vitamin iğnesi özellikle mide ve bağırsak problemlerinden dolayı B12 emilim sıkıntısı çeken insanlarda kullanılır.

B12 eksikliğinin giderilmesi insanların yaşam kalitesini yükseltmektedir. B12 vitamin eksikliği tedavi edilerek giderilmediği takdirde geri dönüşü olmayan nörolojik hastalıklar ortaya çıkabilir.  

Yetişkinlerde olduğu gibi bebeklerde görülen B12 eksikliği de en kısa sürede önlem alınması gereken önemli bir durumdur.

Bağırsak hastalığı olanlar 50 yaşın üzerindeki kişilerin vejetaryenlerin gebe kalmayı planlayan kadınların B12 vitaminini multi vitamin ilaç olarak, günde 6-30 mikrogram almaları önerilir. B12 yetersizliğinin nedeninin tespit edilmesi zaruridir. Vitamin yetersizliğinin nedeni eğer diyet ile alınan B12 eksikliği ise (vejetaryenlerde bu durum yaygındır) B12 vitamin hapı ya da dilaltı tabletleri önerilir.

B12 vitamini emiliminin olması için pankreas, mide ve ince bağırsağın fonksiyonlarının normal olması gerekmektedir. B12 vitamininin emilim problemlerine bağlı olarak gelişen yetersizliklerde de vakit kaybedilmeden doktora gidilmesi gerekir.

B12 vitamin eksikliği ilerleyen aşamalarda daha ciddi sağlık sorunlarına zemin hazırlayabileceği için vakit kaybetmeden doktora başvurmak ve gerekli önlemleri almak önemlidir. Kandaki seviyesine göre en uygun destek dozu doktora danışılmalıdır.

B12 Vitamini Hakkında Sık Sorulan Sorular

B12 vitamini kilo aldırır mı?

B12 vitamini, metabolizmayı uyararak duygu durumunu etkiler böylelikle stresin negatif etkilerini azaltarak kilo vermeye destek olan bir vitamin türüdür.

B12 değeri kaç olmalı?

İnsan sağlığı için büyük önem teşkil eden B12 vitamininin eksikliği ciddi sağlık problemlerine yol açabilir. Vücudun B12 vitamini ihtiyacı günlük 2-3 mcg’dir. Hamilelerde ve emzirenlerde günlük B12 vitamini ihtiyacı miktarı daha fazladır. B12 vitamininin miktarı testlerde 200 pg/mL ile 800 pg/mL arasında olması beklenmektedir. 200 pg/mL altındaki B12 vitamini düşük kabul edilmektedir.

B12 vitamininin demans üzerinde etkisi nedir?

B12 vitamini eksikliği, bunama ve düşük bilişsel işlevle ilişkilidir; ancak B-12 vitamini takviyelerinin demansı önlemeye veya tedavi etmeye yardımcı olup olamayacağı açık değildir. Nitekim B12 vitamininin Demans, Alzheimer hastalığının gelişmesini önleyebileceğine ilişkin kesin bir kanıt yoktur.

Vejetaryen beslenenlerde B12 vitamin eksikliği olur mu?

Vücut tarafından üretilemeyen B12 vitaminine özellikle vejetaryen beslenenlerin çok daha dikkat etmesi gerekir. Kırmızı et, balık, sakatat ürünlerinde bolca bulunan B12 vitaminin eksikliği vejetaryen beslenme tarzını benimseyen kişilerde daha fazla görülebilir. B12 vitamini eksikliğiyle birlikte meydana gelebilecek sağlık sorunlarından kaçınabilmeleri için vejetaryenlere B12 ile zenginleştirilmiş yiyeceklerle takviye yapılabilir.

B12 eksikliği hamilelerde düşük ve erken doğuma neden olur mu?

B12 eksikliğinin nedenlerinden biri olan kansızlık hamilelerde erken doğum, bebeğin düşük kilolu doğması ve ölü doğumlara neden olabilmektedir. B12 eksikliğinde çocuklarda büyümede gerilik, sık hastalanma, dikkat dağılması, öğrenme ve algılama fonksiyonlarında azalma ortaya çıkabilmektedir.

B12 vitamini eksikliği yaşlılarda neden yaygın şekilde görünür?

İnsanlar yaşlandıkça, B12 vitamini emilimi azalır. Bunun nedeni yaşlı kişilerde vitamini işlemek için gereken asitler ve mide enzimleri ile ilgili problemler gelişmesidir.  B12 vitamini eksikliğinin yaygın belirtilerinden bazıları şunlardır: 
•    Sürekli yorgun ve/veya enerjisiz hissetmek
•    Kas zayıflığı
•    Hafıza sorunları, kafa karışıklığı veya hafif depresyon
•    Görme problemleri (Bulanık görme, çift görme…)
Yaşlı bireylerde düşük B12 vitamini düzeyleri için yaygın risk faktörleri şunları içerir:
•    Düşük mide asidi seviyeleri: Bu durum mide astarının zayıflamasına veya mide asidini azaltan ilaçlara bağlı gelişebilir.
•    B12 vitamini emilimini engelleyen metformin (diyabet için kullanılır) gibi ilaçlar.
•    Mideyi tahriş eden ve bazen kötü beslenmeyle bağlantılı olan alkolizm.
•    Mide veya ince bağırsağın bir kısmını (veya tamamını) çıkarmak için yapılan ameliyatlar.
•    Crohn hastalığı gibi mide veya ince bağırsakta zayıf emilime neden olan herhangi bir sorun.

B12 vitamini yüksekliği nedir?

Bilimsel çalışmalar ışığında sinir sisteminde önemli fonksiyonları olduğu bilinen B12 vitamininin 800 pg/mL ve üzeri gelmesi bu vitaminin vücutta fazla olduğunu göstermektedir.

B12 vitamini eksikliğinde görülen hastalıklar nelerdir?

B12 vitamin eksikliği, alzheimer ve demans gibi nöropsikiyatrik hastalıkların hem nedeni hem de sonucu olabilen unutkanlık vücuttaki hormon yetersizlikleri ve vitamin eksikliklerinin bir sonucu olarak da ortaya çıkabilmektedir. Tiroit hormonu yetersizliği, B12 ve D vitamini eksikliği de yaşam kalitesini olumsuz etkileyebilen unutkanlığa yol açabilir.

B12 fazlalığı zararlı mıdır?

İçeriğindeki kobalt minerali nedeniyle kobalamin olarak da bilinen B12 vitaminini insan vücudu 5 yıllık depolayabilir. Vücutta 5 yıl için depolanan B12 vitamini fazlalığının insan sağlığına bir zararı yoktur. Bilimsel çalışmalar ışığında sinir sisteminde önemli fonksiyonları olduğu bilinen B12 vitamininin fazlası idrarla zararsız şekilde vücuttan atılmaktadır.

B12 vitamininin yan etkileri var mı?

B12 vitamini alımında herhangi bir üst limit yoktur. Zira B12 vitamininde toksisite veya aşırı doz riski oldukça düşüktür. B12 vitamini almanın yan etkileri çok sınırlıdır. Örneğin B12 vitamini alımıyla akne vakaları oluşabilir.

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.