Fetal DNA testi nedir?

Perinatal hastalıkların tanı ve tedavisinde son yıllarda önemli gelişmeler yaşanmakta, ileri genetik incelemeler ve tarama testleri uygulanmaktadır. Down Sendromu-Trizomi 21, Edward Sendromu-Trizomi 18, Patau Sendromu-Trizomi 13, cinsiyet kromozomu-X/Y bozuklukları, triploidi, kaybolan ikiz eşi için anne kanında saptanan fetal ya da plasentadan kaynaklanan serbest DNA ölçümleri ile tarama testleri yapılmaktadır. Bu tarama testleri tanısal değerde olmasa da %99’a yakın değerde hassasiyete sahiptir. Memorial Antalya Hastanesi Perinatoloji Bölümü’nden Doç. Dr. M. Eftal Avcı Fetal DNA testi hakkında bilgi verdi.

Fetal DNA testine neden ihtiyaç duyulur?

Hamilelik sürecinde bebeğin gelişimi ya da annenin sağlığını ilgilendiren bir sorun ortaya çıkması durumunda; özel tetkiklerle ayrıntılı tanı konularak, ilaç tedavisi veya anne karnında uygulanacak ameliyat ya da işlemle sorunun giderilmesi, anne karnındaki bebeğin sağlığına kavuşması sağlanmaktadır.

Fetal DNA testi nedir?

• Fetal DNA yani cfDNA testi, tanısal bir test değil bir tarama testidir.
• Sonuçlar risk açısından verilmiştir, şirketlerin çoğu her kromozom için düşük riskli (genellikle 10.000'de 1'den az) veya yüksek riskli (% 99'dan fazla) olarak raporlar.
• Pozitif veya yüksek riskli bir cfDNA sonucu, invazif testlerle doğrulanmalıdır.
• İlk trimester taraması ve trizomi 21 için pozitif cfDNA sonucu olması durumunda, tanı testi CVS olabilir.
• Trizomi 18 ve 13 durumunda, pozitif bir sonucun ardından ayrıntılı bir ultrason muayenesi yapılmalıdır ve bu trizomilerle ilişkili karakteristik kusurlar tespit edilirse CVS gerçekleştirilebilir; taramada herhangi bir kusur saptanmazsa, plasenta sınırlı mozaiklikten kaynaklanan hatalı bir sonucu önlemek için tercih edilen tanısal test amniyosentezdir.
• Negatif veya düşük riskli bir cfDNA sonucu, fetüsün araştırılan trizomiden etkilenme ihtimalinin düşük olduğu konusunda güven vericidir.
• Önceki risk (anne yaşına veya önceki bir tarama yönteminin sonuçlarına bağlı olarak), trizomi 21 için yaklaşık 300 ve trizomi 18 ve 13 için 50 kat azaltılabilir.
  • cfDNA kullanarak noninvaziv prenatal anöploidi taraması sunarken hastalarla tartışılması gereken konular aşağıdakileri içerir:
  • Tarama isteğe bağlıdır ve alternatif tarama ve teşhis seçenekleri mevcuttur.
  • Test edilen koşullar ve nelerin tanımlanmayacağı.
  • Maliyet ve sigorta kapsamı.
  • Geri dönüş süresi (yaklaşık beş ila yedi gün), sonuçların nasıl rapor edildiği, tesadüfi bulgular ve ikiz gebelikteki performans.
• CfDNA testini tüm gebelere rutin olarak önermek yerine başka bir yöntemle, tercihen birinci trimester kombine testle (ikili test), birinci basamak taramadan sonra seçilen popülasyonun bir alt grubuna sunulabilir. Bu tür bir yaklaşım, tüm popülasyonda cfDNA testini gerçekleştirmekten önemli ölçüde daha düşük bir maliyetle çok yüksek tespit oranına ve çok düşük invazif test oranına yol açacaktır.
• CfDNA testi için seçilen alt grup, yüksek riskli veya orta riskli olanlar olabilir.
• Her halükarda, tüm kadınlara 11-13. Haftalarda majör kusurların erken tespiti için ayrıntılı ultrason taraması ve aspirin tedavisinden fayda sağlayacak yüksek riskli bir grubu belirlemek için erken preeklampsi taraması önerilmelidir.

Fetal DNA analizi nasıl yapılır?

Anne dolaşımında hücre dışı DNA (cfDNA) kullanılarak trizomi 21 (Down sendromu), trizomi 18, trizomi 13 ve yaygın cinsiyet kromozomu anöploidileri için doğum öncesi tarama yapılabilir. Dolaşımdaki cfDNA hem anneden hem de plasentadan elde edilir ve doğumdan hemen sonra anne dolaşımından temizlenir.

Fetal DNA testi en güvenilir şekilde nasıl yapılır?

Güvenilir bir test sonucu elde etmek için anne plazması yeterli miktarda fetal (bebeğe ait) cfDNA içermelidir. Birkaç faktör fetal fraksiyonu azaltabilir; 10. gebelik haftasından önce tarama, yetersiz numune toplama veya işleme, annede obezite, bazı anomaliler (örn. Trizomi 18, triploidiler), düşük moleküler ağırlıklı heparin kullanımı, in vitro fertilizasyon yoluyla gebe kalma (tüp bebek ve ya çoğul gebelik) gibi, bu da tahlil başarısızlığına ("sonuç yok" raporu) yol açabilir.

cfDNA; trizomi 21, 18 ve 13 için en hassas tarama seçeneğidir fakat başarısı trizomiye göre değişir. Toplam yanlış pozitif sonuç oranı bu üç trizomi için yüzde 0.15'tir. Cinsiyet kromozomu anöploidileri için cfDNA test performansı, örneğin monozomi X (Turner Sendromu) için; saptama oranı %90’lara düşerken, Turner Sendromu olmayan vakayı da yanlış olarak pozitif raporlama oranı %0.23’e çıkar.

Başarısız test sonuçlarında ne yapılır?

Çok çeşitli cfDNA başarısızlık oranları rapor edilmiştir. Bu duruma standart bir yaklaşım olmamasına rağmen, cfDNA testi için tekrar numune göndermek yaygın bir uygulamadır. Alternatif olarak, standart bir serum tarama testi (henüz yapılmadıysa) veya hedeflenmiş bir ultrason (detaylı ultrason) önerilebilir. Gebeliğin zaten "yüksek risk" altında olduğu düşünülüyorsa, sonuç alınamayan cfDNA testinin ardından invaziv bir prosedür (haftasına göre koryon villus örneklemesi (CVS), amniyosentez ve ya kordosentez) yapılması düşünülebilir.

Yanlış pozitif testler (yani testin olmayan bir hastalığı varmış gibi göstermesi), sınırlı plasental mozaisizm, ölen ikiz, anne mozaisizmi, anne kanseri, ve ya teknik sorunlara bağlı olabilir

Yanlış-negatif testler (yani testin var olan bir hastalığı gösterememesi) sınırlı plasental mozaisizm, sınırda düşük fetal fraksiyon ve teknik sorunlardan kaynaklanabilir.

Down sendromu için risk yüzdeleri nelerdir?

Hastalar, down sendromu için pozitif bir sonuç alırlarsa, fetüsün gerçekten Down sendromlu olma olasılığının (pozitif tahmin değeri) muhtemelen yüzde 90'dan fazla olmayacağını anlamalıdır. Down sendromu ve trizomi 18 için tarama sonucu pozitif olan 35 yaş ve üstü hastalarda sırasıyla yüzde 87 ve yüzde 63 risk vardır. Aynı şekilde negatif sonuç alan hastalar da normal fetüs olasılığının yüksek olduğunu (> yüzde 99.9) anlamalıdır, ancak bu Down sendromu olasılığını dışlamaz.   

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.