Polisomnografi (Uyku Testi) nedir?

Yaşam süresinin üçte birini oluşturan uyku, yeterli ve düzenli olmadığı takdirde birçok sağlık sorunu ortaya çıkabiliyor. Kişide uyku bozuklukları, obezite, hipertansiyon, diyabet, kalp krizi veya inme gibi çeşitli ciddi sağlık sorunları görülebiliyor. Uyku testi yani polisomnografi, uyku sırasında kişinin farkında olmadan horlama, uykuda nefes durması, uykuda periyodik bacak hareketleri, uykuda yeme bozukluğu, uykuda epilepsi nöbetleri, uykuda diş sıkma gibi birçok sorunun belirlenmesinde önemli rol oynuyor. Ayrıca evde de yapılabilen (poligrafi) uyku testinin sonucunda daha net teşhis konulabiliyor. Memorial Kayseri Hastanesi Nöroloji Bölümü’nden Prof. Dr. Nergiz Hüseyinoğlu, uyku testi hakkında bilgi verdi.

Polisomnografi (PSG, uyku testi) nedir?

Polisomnografi yani uyku testi, uykunun kalitesini belirlemek ve uyku bozukluğunun nedeni bulmak için bütün gece boyunca cihazlar yardımıyla kayıt yapılarak yapılan bir işlemdir. Bu kayıtlar sonucunda, özellikle beyin dalgaları, uykunun derinliği, solunumun ritmi ile derinliği, horlama sıklığı ve düzeyi, solunum durması ve süresi, kandaki oksijen düzeyi, vücut hareketleri ve değişen yatma pozisyonu ile kalp ritmi ölçülür.

Polisomnografi sırasında hangi değerler ölçülür?

• Beyin dalgaları (EEG)
• Solunum yollarındaki hava akışı
• Uykuda solunum durması ve oranı
• Kan oksijen düzeyleri
• Göz hareketleri
• EKG (kalp grafisi)
• Vücut pozisyonu
• Kasların elektriksel aktivitesi

Polisomnografi kimlere yapılır?

Polisomnografi en çok aşağıda belirtilen durumlarda yapılmaktadır:

• Horlama ve uyku apnesi: Uyku apnesi, genellikle horlama ve uykuda birden fazla en az 10 saniye süre ile solunumun kesilmesi veya yüzeyselleşmesi ile seyreden bir hastalıktır. Bu hastaların uykusu dinlendirici olmamakta, geceleri defalarca boğularak uyanabilmektedirler. Bazı durumlarda, hastalar horlamanın ve uykuda solunumun kesilmesinin farkında bile olmazlar. Ayrıca uyku apnesi olan hastaların gece terlemesi ve sıkça mide asidi reflüsü de olabilmektedir. Hastalar gün içinde aşırı yorgunluktan, dikkat eksikliğinden ve uyku halinden şikayetçidirler. Uyku apnesi tedavi edilmediğinde kalp krizi, inme, diyabet veya yüksek tansiyon gibi hayati tehlikesi olan hastalıklara yol açmaktadır. Ayrıca, bu hastalarda ciddi obezite ve diğer hormonal bozukluklar görülmektedir. Bu şikayetleri olan hastalar vakit kaybetmeden uyku hastalıkları uzmanına başvurmalıdır. Uyku apnesinin kesin teşhisi polisomnografi yani uyku testiyle yapılır. Uyku testi için hasta, uyku merkezinde bir gece yatırılmakta ve uyku sırasında birçok hayati fonksiyonlara ait sinyaller kablolar ve bilgisayar aracılığı ile kaydedilmektedir. Uyku testi sonucu uyku apnesinin varlığı belirlenirse, hastalık kişiye uygun yöntemlerle tedavi edilebilmektedir. Son yıllarda ise seyyar cihazlar sayesinde uyku testi evde de yapılmaktadır.
• Kronik uykusuzluk: Kaygı ve strese bağlı olarak birçok insan kısa süreli ya da haftalar boyu devam eden uykusuzluk sorunu ile yüz yüze gelebilmektedir. Akut uykusuzluk bir süre sonra altında yatan neden araştırılmadığı için kronik hale gelerek günlük yaşamı olumsuz olarak etkilemektedir. Bazı durumlarda kronik uykusuzluğun altında yatan sebepleri araştırmak için polisomnografi testi uygulanabilmektedir.
• Uykuda periyodik bacak sendromu: Uykudayken bacaklarda istemsiz hareketlerin meydana gelmesidir. Bu durum uyku kalitesini bozmakta, kişi tam olarak dinlendirici uyku uyuyamamaktadır.  Hareketler ayak başparmağının, diz ve kalçanın aniden yukarı doğru bükülmesi şeklindedir. Bu hareketler hasta veya yakınları tarafından, tekmeleme veya sıçrama şeklinde tanımlanır. Gecenin ilk yarısında daha sık olur. Ancak huzursuz bacak sendromunun aksine, uyanıkken ve istirahat halinde olan bacaklarda rahatsızlık hissi ve sürekli hareket etme isteği yoktur.
• Uyurgezerlik: Somnambulizm olarak bilinen uyurgezerlik; uyku alanını terk ederek kişinin bilinçsizce gezinmesine denir. Derin uykudan daha hafif bir aşamaya geçildiğinde kişi biranda kalkıp yürümeye başlamaktadır. Uyurgezer genellikle gece boyunca yaptıklarını hatırlamaz. Bazen konuşsalar da tam olarak uyandıklarında bu durumu hatırlamazlar.
• Epilepsi: bazı hastalarda gece uyku sırasında kasılma, ağızdan köpük gelme, idrar kaçırma, dişlerde kilitlenme şeklinde ataklar görülmektedir. Bazen de hastalar uykudan uyanarak bilinçsizce davranmakta veya hareket etmektedir. Bu gibi durumlarda, hastalara uyku testi yapılarak, altta yatan hastalığının bir epilepsi nöbeti mi veya başka bir uyku hastalığı mı olduğuna karar verilmektedir.
• REM uyku davranış bozukluğu: Bu hastalığı olan kişiler gece rüya gördükleri sırada aşırı hareketlilik ve hatta saldırganlık sergilemektedirler. Yatak partnerine ve kendisine zarar verme riski sıkça görülebilir. Bu hastalığın tanısını doğru bir şekilde konulabilmesi için polisomnografi vazgeçilmez bir yöntemdir.

Polisomnografi hakkında sıkça sorulan sorular 

Polisomnografi nasıl yapılır?

Sağlık kuruluşlarında özel bir alanda oluşturulan uyku laboratuvarları sayesinde polisomnografi yapılmaktadır. Amerikan Uyku Tıbbı Akademisi (AASM) tarafından 2007 yılında, standart polisomnografi uygulaması için gerekli olan elektrot ve sensörlerin yerleştirileceği bölgeler belirtilmiştir. Hekimin isteğine göre elektrot ve sensörlerin sayısı arttırılabilir yada azaltılabilir. Kişi bir gece bu alanda yatırılarak tüm veriler kayıt altına alınır. Hastanın günlük konforunun sağlandığı bu alanlar, sessiz ve yeterli büyüklüktedir. Tuvalet ve banyo alanın içindedir. Gece boyunca verileri takip edecek teknisyen, gözlem odasındadır. Herhangi bir sorun yaşanması durumunda teknisyen, müdahale edecek konumdadır. 

Polisomnografi ne kadar sürer?

Polisomnografi diğer testler gibi kısa süreli değildir. Testin süresi kişinin uyku süresi kadardır. Gece çalışanlar için ise gündüz de uygulanabilmektedir.

Polisomnografi öncesi ne yapılmalı?

Hasta herhangi bir ilaç kullanıyorsa, doktora bu konuda bilgi verilmelidir. Test öncesinde duş alınmalıdır. Test günü uykusuzluğa neden olan alkol, sigara, çay, kahve ve gazlı içecekler tüketilmemelidir. Akşam yemeğinde ağır besinlerden uzak durulmalı, kesinlikle aç kalınmamalıdır.

Polisomnografi evde yapılır mı?

Günlük uyku alanı dışında başka bir yerde uyumanın uykusuzluğa neden olabileceği nedeniyle polisomnografi evlerde de yapılmaktadır. Poligrafi olarak bilinen evde uyku testinde hastanın konforunu, gece yataktaki hareketlerini ve uyku kalitesini bozmayacak şekilde tasarlanmış uyku cihazları kullanılmaktadır. Bu cihazların nasıl kullanılacağı hastaya tarif edilmektedir. Hastalar evlerine götürdükleri cihazların elektrotlarını kolayca vücutlarına bağlayabilmektedir. Cihaz ikinci gün tekrar hastaneye götürülmektedir. Veriler uzman hekim tarafından değerlendirilmektedir. 

Polisomnografinin riski var mı?

Polisomnografinin sağlık açısından kesinlikle bir riski yoktur. Teknisyen kontrolünde yapılan polisomnografi sırasında kullanılan cihazlar son derece güvenilirdir.

Polisomnografi çocuklara yapılır mı?

Polisomnografi, çocukluk çağı obstrüktif uyku apne sendromu (OSAS) tanısında da kullanılmaktadır. Çocuklara göre düzenlenmiş uyku laboratuvarında polisomnografi başarıyla uygulanmaktadır.

Polisomnografi hamilelere yapılır mı?

Gebelerde uyku ile ilgili solunum bozuklukları, uyku bozukluklarına neden olabilmektedir. Gebeliğe bağlı fizyolojik ve hormonal değişiklikler uyku apnesine yol açabilmektedir. Polisomnografi güvenli bir şekilde kullanılmaktadır. Kullanılan cihazların anne karnındaki bebeğe bir zararı yoktur.

Polisomnografi yapılmadan önce nelere dikkat edilmeli?

• Uyku testi yapılacak gecenin gündüzünde uyunmamalıdır.
• Uyku testi yapılacak gecenin gündüzünde aşırı çay, kahve ve alkol tüketilmemelidir.
• Uyumak için kullanılan herhangi bir ilaç var ise bu ilaçlar kullanılmamalıdır.
• Erkek hastalarda elektrotların yüz bölümüne sorunsuz yapışması için sakal tıraşı olunmalıdır.
• Yine elektrotların vücuda daha iyi yapışabilmesi için duş alınmalıdır.

Polisomnografi sonucunda uyku apnesi tanısı konulursa ne yapılır?

Uyku testi sonucunda uyku apnesi tanısı konulması halinde, uzman hekimin önereceği tedavi yöntemlerinin yanı sıra; tedavi amacı ile horlama protezi de kullanılabilir. Horlama protezi, uyku apnesi tedavisinde % 95 oranında başarı sağlayan medikal bir üründür. Horlama protezi, herhangi bir cerrahi müdahale gerektirmeyen, kolay taşınabilir, çalışırken herhangi bir enerjiye ihtiyaç duymayan tıbbi bir aparattır. Uyku apnesi tedavisinde kullanılabilecek en hızlı ve ekonomik tedavi yöntemlerinden birisidir.

Polisomnografide anestezi yöntemi uygulanıyor mu?

Polisomnografide herhangi bir anestezi yöntemi ya da uyku getirecek başka bir yöntem kullanılmaz. Hastanın tamamen doğal yollardan uykuya dalması beklenir.

Polisomnografiye girmeden düzenli içilen ilaçlar kullanılır mı?

Polisomnografiye girmeden önce düzenli kullanılan ilaçların içilmesinde herhangi bir sakınca yoktur. Ama bu ilaçlar konusunda uzman hekime bilgi verilmesi gerekir. Herhangi bir tıbbi özel durum olması halinde, hekim bazı ilaçların o gün kullanılmasını istemeyebilir.

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.