Omuz Protezi Nedir? Omuz Protezi Ameliyatı Neden Yapılır?

İnsan vücudunun en hareketli eklemlerinden biri olan omuz ekleminin hareket kabiliyeti oldukça yüksektir. Bu geniş hareket kapasitesi nedeniyle travma ve hasarlanmaya da oldukça açık bir eklemdir. Omuz ekleminde ortaya çıkan omuz ağrısı, hareket kısıtlılığı gibi sorunlar yaşam kalitesini büyük ölçüde düşürmektedir. Omuz ekleminin kısmen ya da tamamının protez ile değiştirilmesi ile gerçekleştirilen omuz protezi ameliyatı hastaya yaşam konforunu geri kazandırmaktadır. Memorial Bahçelievler Hastanesi Ortopedi ve Travmatoloji Bölümü’nden Prof. Dr. Ufuk Özkaya, omuz protezi ameliyatı hakkında bilgi verdi.

Omuz Eklemi Nedir? 

Omuz eklemi, üst kol kemiği olan humerus’un baş kısmı ile kürek kemiği (skapula) üzerindeki glenoid adı verilen yuva bölümünden oluşur. Her iki kemiğin eklem yüzeyinde kıkırdak, kıkırdağı besleyici eklem sıvısını üreten eklem kapsülü bulunmaktadır. Omuz eklemi, vücudumuzdaki diğer eklemlerden daha geniş bir hareket aralığına sahip olmasından dolayı bazı durumlarda omuz ekleminin kısmen ya da tamamının protez ile değiştirilmesi gerekebilmektedir.

Tanıda genellikle röntgen filmi çoğu zaman yeterli olmaktadır. Bazı durumlarda; kemik bütünlüğünü değerlendirmek için Bilgisayarlı Tomografi, omuz eklemindeki kas ve liflerin durumunu değerlendirmek için Manyetik Rezonans Görüntüleme (MR) de yapılabilmektedir. Bunun yanı sıra hastalarda sinir hasarı olabileceğinden şüphelenildiği durumlarda sinirlerin değerlendirilmesi için bir EMG testi veya sinir iletim tetkikleri de istenebilmektedir.

Omuz Protezi Ameliyatı Nedir?

Omuz protezi ameliyatı, omuz eklemindeki ağrıyı geçirmek, eklemdeki hareketliliği yeniden sağlamak, gücünü ve işlevini geri kazandırmak için, diğer tedavi yöntemlerinden fayda sağlanamadığı durumlarda yapılan bir cerrahi işlemdir. Genellikle ilk uygulanan tedavi yöntemleri ilaç tedavisi, eklem içi iğne tedavileri ve fizik tedavidir. Omuz protezi ameliyatı, gerekli görüldüğü takdirde uygulanır.

Omuz Protezi Tedavisi Kimlere ve Hangi Durumlarda Uygulanır?

Omuz protezi tedavisi, omuz ekleminin kireçlendiği durumlarda, romatizmal hastalıklarda, avasküler nekroz hastalığında ve hem iyi hem de kötü huylu tümörlerin meydana geldiği durumlarda uygulanabilir.

• Omuz ekleminin artrozu (kireçlenmesi)
• Omuz ekleminin ilerleyici harabiyeti ile seyreden romatizmal hastalıklar
• Humerus başının beslenmesinin ve yapısının bozulduğu avasküler nekroz
• Kırık tedavisinin ve iyileşmesinin ameliyatsız veya plak vida ile mümkün olmadığı yaşlı hastalardaki parçalı omuz kırıkları
• İyi huylu ve kötü huylu tümörler
• Ciddi düzeyde omuz liflerinin yırtılması sonucu gelişen kireçlenme, ağrı ve fonksiyon bozuklukları

Omuz protezi ameliyatı, ilerleyici omuz eklem hastalıklarında ve diğer tedavi yöntemlerinin etkili olmadığı durumlarda hem ağrıyı hafifletmek hem de hareket kabiliyetini geri kazandırmak için etkili bir yöntemdir. Ancak ameliyat kararı, yalnızca detaylı tetkikler ve uzman görüşü sonrasında verilmelidir.  Eğer siz de omuz ağrısı, hareket kısıtlılığı ya da eklem işlev bozukluğuyla mücadele ediyorsanız, geç kalmadan bir ortopedi ve travmatoloji uzmanına başvurun.

Omuz Protezi Çeşitleri Nelerdir? 

Omuz protezi gereken hastalarda omuzun durumuna göre farklı protez çeşitleri bulunmaktadır. Tüm omuz protez çeşitleri temel olarak bir baş ve başın oturduğu yuvadan oluşmaktadır.  Ancak tasarım ve çalışma prensipleri farklıdır. Bu protezler yarım omuz protezi, total omuz protezi ve ters omuz protezi olarak sıralanabilmektedir. Hangi hastaya hangi protez yönteminin uygulanacağına hekim muayene ve tetkikler sonrasında karar vermektedir.

Yarım Omuz Protezi

Bu protez tipinde omuz ekleminin yarısı değiştirilmektedir. Glenoid denilen eklem yuvasına protez parçası yerleştirilmez. Humerus kemiğinin kanal kısmına yerleştirilen sap kısmının üzerine metal baş takılmaktadır. Bu metal baş, hastanın doğal eklem yuvasına oturarak çok parçalı humerus üst uç kırıklarının tedavisinde tercih edilmektedir.

Tam Omuz Protezi

Bu omuz protezinde, eklem yuvasına plastik polietilen soket (yuva), protez ameliyatlarında kullanılan özel bir yapıştırıcı ile (çimento) kemiğe tutturulmaktadır. Alt tarafta ise humerus (üst kol) kemiği kanalının içine yerleştirilen sap (titanyumdan imal edilir) kısmı üzerine metal baş (krom-kobalttan imal edilir) yerleştirilmektedir. Bu protezin yapılması için hastanın omuz eklemini saran liflerin (rotator manşet) sağlam olması ve işlev görmesi gerekmektedir.

Ters Omuz Protezi

Normal omuz ekleminde humerus üst ucundaki top gibi olan baş kısım hafif çukur olan yuvaya oturtulmaktadır. Omuz eklemini çevreleyen tendonlar, hem eklemi sabitlemekte hem de hareket etmesine yardımcı olmaktadır. Ancak bazen tendonlar ciddi şekilde hasar görerek yırtılır veya işlev göremez hale gelir. Bu gibi durumlarda klasik tam omuz protezinde kullanılan protezi yerinde tutacak ve/veya hareket ettirecek tendonlar olmadığından, omuz işlev görmeyecektir.

Omuz Protezi Nasıl Takılır?

Ters omuz protez tipinde de protez parçaları metal ve plastiktir, ancak tersine çevrilmiştir. Metal baş kısmı eklem yuvasına takılmaktadır. Humerus kemiğinin üst ucuna ise metal sap üzerine plastik polietilen yuva eklenebilmektedir. İleri yaştaki hastalarda omuz liflerinin yırtık olduğu ve işlevsel olmadığı durumlarda protez, omuz etrafındaki kasların gücü ile ekleme hareket ve fonksiyon kazandırmaktadır.

Omuz Protezi Ameliyatı Kimler İçin Uygun Değildir?

Omuz protezi ameliyatı bazı durumlarda uygun görülmemektedir. İşte bu ameliyatın yapılmadığı başlıca durumlar: 

• Hastanın ağrısı günlük yaşam aktivitelerini etkilemiyorsa,
• Omuz protezinin işlev görmesini sağlayacak omuzdaki kas ve tendonlarda sinir hasarı veya felçten işlevsel değilse
• Omuz ekleminde iltihap varsa
• Hastanın başka bir yerinde ciddi enfeksiyon varsa
• Genel durumu ameliyat olamayacak kadar kötü olan hastalarda omuz protezi uygulanmamaktadır.

Omuz Protezi Ameliyatı Sonrasında İyileşme Süreci Nasıldır?

Ameliyat sonrası iyileşme süresi kişiden kişiye değişebilmekte ve ameliyatın türüne de bağlı olarak genellikle 6-10 hafta sürmektedir. Ameliyattan sonraki gün omuz hareketlerine başlanarak fizik tedavi süreci başlamaktadır. Ameliyattan sonra yumuşak dokuların iyileşmesi için erken rehabilitasyon aşamasında bir kol askısı kullanılması önerilmektedir. Kol askısı duş alırken ve egzersiz yaparken çıkarılabilmektedir. Omuz protezi sonrası fizik tedavi ile eklem hareketleri artırılmakta ve kaslar güçlendirilmektedir. Ameliyattan sonraki ilk ay, beş kilodan daha ağır bir şey kaldırılmaması gerekmektedir. Ayrıca kolu yukarı kaldırmak, bir şeye uzanmak, itmek veya çekmek gibi faaliyetlerden kaçınmak gereklidir.

Altı haftanın sonunda kol askısı çıkarılarak kas gücünün durumuna bağlı olarak omuz aktif olarak kullanılmaya başlanmaktadır.

Omuz Protezi Ameliyatı Hakkında Sık Sorulan Sorular

Omuz protezi ameliyatından sonra işe dönüş ne zaman olur?

Ameliyat sonrası işe dönüş süresi omuz hareketlerine ve kas gücüne bağlıdır. 3 hafta sonra masa başı çalışmaya dönüş mümkündür. Daha ağır fiziksel aktivitenin ve gücün gerektiği işlere dönüş ortalama 4-6 ay isteyebilmektedir. Ameliyat öncesi omuz kaslarının ve tendonlarının durumu ve gücü, hastanın iyileşme sürecinde önemli bir role sahiptir. Ameliyattan önce kaslar ve tendonlar iyi durumdaysa iyileşme süreci daha kolay olacaktır.

Omuz protezi ameliyatı riskli mi?

Omuz protezi ameliyatı takılan protez nadir olarak çıkabilir ancak ameliyat genel olarak güvenli kabul edilir.