Yükleniyor
İyot eksikliği, vücut yeterli miktarda iyot alamadığında ortaya çıkan bir durum olarak tanımlanır. Boyunda şişme, kilo alma, genişlemiş tiroid ve hipotiroidizmi belirtileriyle görülen iyot eksikliği genellikle beslenme kaynaklı olarak görülür. İyot içeren besinler tüketerek ya da iyotlu tuz kullanarak eksiklik giderilebilmektedir.
İyot eksikliği, günlük olarak alınması gereken iyot miktarının 10 mcg altına düştüğünde tiroid hastalıklarının yaşanmasıyla beraber görülen bir durumdur. Tiroid bezinizin düzgün çalışması için ihtiyaç duyulan iyot miktarından yoksun olduğunda ortaya çıkar. Hipotirodizmin görülmesine neden olan iyot eksikliğinin en önemli belirtisi guatr hastalığı olarak bilinir.
Tiroid hormonları vücudun enerjiyi kullanmasına, sıcak kalmasına ve organların doğru çalışmasında önemli rol oynar. Hamilelik döneminde bebeğin uygun kemik ve beyin gelişimi için tiroid hormonlarına ihtiyacı vardır. Bu yüzden hamilelik sırasında iyot eksikliği ciddi komplikasyonlara neden olabilir.
İyot, gıdalarda bulunan ve tiroid hormonlarının üretilmesi için önemli bir mineraldir. Vücut kendi kendine iyot üretemez, iyotu besinlerden alması gerekir. İyot, özellikle deniz suyunda doğal olarak bulunabilir. Karides, deniz yosunu ya da diğer deniz ürünlerinde iyot oranı yüksek olmaktadır. Bunun yanında iyot günlük takviye olarak da alınabilir.
İyot eksikliğinin ilk ve en önemli belirtisi tiroid büyümesi olarak bilinir. Bu da guatr olarak tanımlanan bir durumdur. Vücutta tiroid hormonuna yeterli miktarda iyot aktarılmadığında yavaşlamaya başlar ve büyür. Bununla birlikte vücutta iyot eksikliği belirtileri şöyle sıralanır:
İyot eksikliğinin ana belirtisi vücudun iyot seviyesi azaldığında ve tiroid bezin tiroid hormonu üretemediğinde ortaya çıkan hipotiroidizmdir. Bu duruma az aktif tiroid de denebilir. Metabolizmanın yavaşlamasına neden olarak yorgunluğa, kilo almaya ve soğuğa dayanamamaya neden olur.
İyot, vücuda besinler aracılığıyla yeterli miktarda iyot alınmadığı için ortaya çıkar. Özellikle iyot açısından fakir olan topraklardan beslenen kişilerde iyot eksikliği görülür. Karadeniz bölgesi iyot içeriği konusunda fakir topraklar arasında yer alır. Sudan uzak veya yüksek rakımlı bölgelerde yaşayan insanlar deniz ürünleri veya süt ürünleri yoluyla yeterli miktarda iyot alamayabilir. Ayrıca dünyanın bazı bölgelerinde sofra tuzuna iyot eklenmediğinden iyot eksikliği yaşanabilir. İyot eksikliğine neden olan bazı faktörler şöyle açıklanır:
İyot vücuda besin yoluyla alındığından beslenme şekilleri iyot eksikliğine neden olabilir. Bu yüzden iyotu takviye ya da sofra tuzu olarak vücuda almak gerekebilir.
Bazı bölgelerin toprak ve su kaynakları iyot yönünden fakir olabilmektedir. Bu durum, bitkilerin ve deniz ürünlerinin iyot eksikliğine yol açmasına neden olabilir. Bu ürünlerle beslenen kişilerde de iyot eksikliği görülür.
İyot açısından zengin olan deniz ürünleri tüketilmediğinde ya da deniz tuzu kullanılmadığı durumlarda iyot eksikliği görülebilir.
Tiroid hormonlarının çalışmasında kullanılan iyot, vücutta yetersiz olduğunda çeşitli sağlık sorunlarına neden olur.
Gebelik ve emzirme dönemlerinde bebeğin gelişimi için vücutta iyot ihtiyacı artar. Bu nedenle hamile veya emziren kadınlar, iyot eksikliği riski altında bulunur.
Lityum içeren bazı ilaçların kullanımı, çeşitli kimyasal maddeler ve bakteriler de iyot eksikliğine neden olabilir.
İyot eksikliği, tiroid problemleri, guatr (tiroid bezinin büyümesi), zeka geriliği ve diğer sağlık sorunlarına neden olabilir. Bu sebeple, dengeli ve sağlıklı bir beslenme alışkanlığına sahip olmak ve gerektiğinde iyot takviyeleri kullanmak önemli olmaktadır. İyot eksikliğinde görülebilecek hastalıklar şöyle sıralanır:
Bunun yanında ağız içerisinde kuruluk, hafıza sorunları, kaslarda ağrıları ve tükürük üretiminde azalma gibi sorunlar da yaşanabilir.
İyot eksikliğini gidermenin en iyi yolu iyot içeren besinleri içeren bir beslenme şeklinden destek almak olacaktır. İyotlu tuz kullanımı da iyot eksikliğinin gidermenin bir diğer yolu olarak bilinir. İyot eksikliğini gidermek için şu besinlerden yararlanabilirsiniz:
Kişinin ihtiyacı olan iyot miktarı yaşa göre farklılık gösterebilir. Günde ortalama olarak 150 mikrogram iyot alınması gerekir. Hamilelerde bu durum günde 250 mikrograma kadar çıkabilir.
Sıcak ve pişirmenin etkisiyle beraber iyot oranı düşebileceğinden besini fazla kaynatmaya, kızartmak doğru değildir. Yemeğe iyotlu tuz atmak istiyorsanız piştikten sonra serpmek doğru bir yöntem olacaktır.
Uzman doktor fiziki muayene ile birlikte tiroid bezinde gözle görülür büyüme ve guatra rastlarda iyot eksikliği teşhisi koyabilir. Bunun yanında tiroid bezini ölçmek için tiroid ultrasonu ve taraması isteyebilir. Ayrıca tiroid kan testi de yapılarak düşük tiroid hormonu seviyeleri ya da yüksek tiroid uyarıcı hormon (TSH) seviyeleri ortaya çıkarılır. Tüm yeni doğan bebekler kan testiyle hipotiroidizm açısından kontrol edilir.
İyot testi sayesinde guatr, idrardaki iyot konsantrasyonu, tiroglobulin ölçümü, yeni doğan TSH düzeyleri ortaya çıkarılarak iyot eksikliği olup olmadığı görülür.
Kilo vermeden güçlük çekme, hiperlipidemi, hafıza sorunları, yorgunluk ve cilt kuruluğu görüldüğü durumlarda vücutta iyot eksikliği olabilir.
Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.
Güncelleme Tarihi : 12 Ekim 2023
Yayınlanma Tarihi: 6 Ekim 2023
Detaylı bilgi için iletişime geçin.
