Polisitemi Nedir? Polisitemi Belirtileri Nelerdir?

Vücudun ihtiyaç duyduğu kırmızı kan üretiminin fazla olduğu durumlarda kişi için zararlı olmakla birlikte tehlikeli bir durum doğurabilir. Kansızlığın bir hastalık olarak kabul edildiği tıp dünyasında aynı şekilde vücuttaki kan fazlalığa da bir hastalık olarak değerlendirilir. Vücuttaki daha yoğun bir kan olarak tanımlanacak polisitemide de olası sağlık riski yüksektir ve tedavi gerektirir.

Polisitemi Nedir?

Polisitemi, dehidrasyon ve bir kan hastalığı olan polisitemi vera gibi nedenlerle kırmızı kan hücrelerinin(eritrosit) normalden daha yoğun olduğu, yüksek hematokrit ve hemoglobin değeri ile seyreden hastalığı ifade eder.

Kan yapısı, kırmızı kan hücreleri, beyaz kan hücreleri ve trombositler gibi katı kısımlardan oluşurken, plazma adı verilen sıvı da içerir. Bu nedenle başka bir deyişle, polisitemi için; plazma yani sıvı kısıma göre daha fazla kırmızı kan hücresi sahip olunmasıdır denilebilir.

Polisitemi Nedenleri ve Türleri Nelerdir?

Altında farklı nedenlerin yattığı iki çeşit polisitemi türü bulunur. Bunlar şöyledir:

Birincil polisitemi

Primer polisitemi olarak bilinen birincil polisitemi aynı zamanda polisitemi vera olarak da adlandırılır. Polisitemi vera, nadir görülen bir kan kanseri türü olarak karşımıza çıkar. Polisitemi vera, kemik iliğinin anormal seviyede gelişen ve işlev gören aşırı kan hücreleri oluşumuna sebebiyet vererek çok fazla kırmızı kan hücreti üretimine yol açar. Bu durum da polisitemi vera olarak kabul edilir.

Sekonder polisitemi (İkincil polisitemi)

Sekonder polisitemide durumlarında kan hücrelerinin fazla üretimi sadece kırmızı kan hücreleri ile sınırlıdır.

Sekonder polisiteminin nedenleri aşağıdaki gibidir:

• Yüksek bir irtifada yer almak
• Obstrüktif uyku apnesi
• Bazı tümör çeşitleri
• Oksijen seviyesini düşüren kalp veya akciğer hastalığı

Polisitemi Belirtileri Nelerdir?

Vücuttaki kırmızı kan hücrelerinin üretiminin artması sonucu kanın kalınlaşması ve akışında yavaşlama olması şeklinde tanımlanan polisitemi en yaygın belirtileri baş dönmesi, baş ağrısı ve yorgunluktur.

Bunlarla birlikte polisitemi belirtileri şöyle özetlenebilir:

• Baş dönmesi
• Baş ağrısı
• Aşırı terleme
• Cilt kaşıntısı
• Halsizlik ve yorgunluk
• Kulak çınlaması
• Bulanık görme
• Avuç içi, kulak memesi ve burunda kırmız ve morumsu renk değişimi
• Ayaklarda yanma
• Sık burun ve diş eti kanaması
• Karın tokluğu

Diğer yandan bazı polisitemi vakalarında aşağıdaki belirtilerin görülmesi de olasıdır:

• Dalak büyümesi
• Kan pıhtıları
• Göğüs ağrısı
• Felç
• Peptik ülser
• Gut hastalığı
• Yüksek tansiyon

Polisitemi Neden Olur?

Kemik iliğindeki kırmızı kan hücrelerinin fazla üretilmesi neticesinde kanda artan kırmızı kan hücresi polisitemiye neden olur. Aynı şekilde plazmanın hacminde azalmaya neden olanlar polisitemi oluşumuna da sebebiyet veren durumlar arasında yer alır.

Polisitemi Teşhisi Nasıl Yapılır?

Kan dolaşımındaki kırmızı kan hücrelerinin artması sonucu oluşan ve kan fazlalığı olarak adlandırılan polisitemi’nin teşhisi için tam kan sayımı gibi testlere başvurulur.

Tam kan sayımıyla birlikte polisitemi teşhisinde başvurulan yollar şu şekildedir:

Tam kan sayımı

Tam kan sayımları, kırmızı kan hücrelerindeki artışın yanı sıra anormal trombosit ve beyaz kan hücrelerindeki artışı belirlemek için de uygulanır. Ancak polisitemi vera şüphesi taşıyan hasta için doktor tarafından ekstra kan testleri istenebilir.

Kemik iliği biyopsisi

Polisitemi teşhisinde kemik iliği biyopsisinden de faydalanılabilir. Doktor gerekirse mikroskop altında incelemek için kemik iliğinden küçük bir numune alarak analizlerini yapabilir.

Genetik testler

Polisitemi vera ile bağlantılı olabilecek genetik faktörlerin incelenmesi kemik iliği analizi yapılması istenebilir.

Polisitemi Tedavisi Nasıl Yapılır?

Öncelikle polisitemi tedavisi, altında yatan nedene bağlı olarak değişkenlik gösterir. Obstrüktif uyku apnesine bağlı olarak meydana gelen sekonder polisitemi vakalarında altta yatan nedenin tedavisi, kırmızı kan hücrelerinin sayısının çözülmesi ve azaltılmasına yardımcı olmalıdır. Diğer yandan polisitemi vera olarak adlandırılan polisiteminin bilinen bir tedavisi söz konusu değildir. Burada önemli olan nokta hem alyuvar sayısını hem de kanın pıhtılaşması sonucu oluşabilecek komplikasyon risklerini en aza indirmektir.

Bunlarla birlikte polisitemi tedavisi için kullanılan tedavi yöntemleri aşağıdaki gibidir:

Flebotomi

Doktor tarafından fazla kanın kan damarlarından birinden manuel olarak çıkarılması sonucu kırmızı kan hücresinin azaltılmasını amaçlayan flebotomi işlemiyle birlikte belirli aralıklarla fazla kanın alınması hedeflenir.

Kan hücrelerini azaltan ilaçlar

Flebotomi işleminin yetersiz kaldığı durumlarda kan hücresi sayımlarını kontrol eden miyelosupresif ilaçlara başvurulabilir. Bu ilaçların içindeki hidroksiüre içeriği kemik iliğindeki çok sayıda kan hücresi üretimini engelleyici özelliktedir.

JAK2 inhibitörleri

Diğer tedavi yöntemleri ve ilaçların etkili olmadığı durumlarda JAK2 geninin üretiminiden sorumlu olduğu JAK2 enzimini yavaşlatıp durdurmayı amaçlayan ilaçlar önerilir. Bu ilaçlar ruxolitinib içerir.

Polisitemi Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

Polisitemi kimlerde görülür?

Polisitemi hastalığı, erkeklerde kadınlara oranla daha sık görülür.

Polisitemi tedavi edilir mi?

Kronik bir hastalık olan polisiteminin kesin bir tedavisi olmamakla birlikte destekleyici tedavilerle etkisi uzun vadede kontrol altına alınabilir.

Polisitemi olanlar ne yemeli?

Genel bir beslenme tavsiyesi olarak polisitemi olan kişiler için de taze meyve sebze tüketmesi önerillir. Ayrıca tam tahıl ve zeytinyağı gibi doğal yağların eklendiği Akdeniz diyeti de polisitemi hastaları için tavsiye niteliğindedir. Ancak daha sağlıklı olması adına beslenme düzeninin de doktor kontrolünde oluşturulması gerekir.

Polisitemi hangi doktor bakar?

Polisitemi hastası olan kişilerin kontrolünü, teşhisini ve tedavisini Hematolog bölümü doktorları gerçekleştirir.

Polisiteminin etkileri nelerdir?

Polisitemi sonucu yavaşlayan kan kalbe, beyne ve diğer hayati organlara ulaşan oksijen miktarını azaltabilir. Diğer yandan kan pıhtılaşması da felç ve kalp krizi riskini ortaya çıkarır. Bu yüzden kansızlıkta olduğu kadar polisitemi olarak adlandırılan kan fazlalığı da tehlikeli bir hastalıktır ve tedavi edilmediği takdirde uzun vadede kemik iliğinin dışında başka bir kan kanseri çeşidi olan lösemiye yol açma riski içerir.

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.